تحلیل نگاره‌های قتل و سوگواری در شاهنامهٔ ایلخانی با تکیه بر نشانه‌شناسی رولان بارت

شاهنامۀ فردوسی، از جمله آثار ادبی است که در آن روایات قتل قهرمانان و سوگواری بر آنها بیان شده و در برخی از نسخ مصور آن، نگاره ‌هایی با مضمون سوگواری مصور شده‌ اند. نگارگران شاهنامهٔ ایلخانی که یکی از شاهکارهای عصر مغول و مکتب اول تبریز است، به‌کرات نگاره‌ های قتل و سوگواری را در این اثر به تصویر کشیده‌ اند. در باب مطالعۀ نگاره ‌هایی با این مضامین در شاهنامۀ ایلخانی، صرفاً با تکیه بر متن و اشعار شاهنامه درک چندان درستی از نشانه‌ ها و مفاهیم بصری موجود در نگاره ها حاصل نمی‌ شود. لذا در این پژوهش نگاره ‌های قتل و سوگواری در شاهنامۀ ایلخانی براساس نشانه ‌شناسی رولان بارت بررسی شده است و نتایج نشان می ‌دهد نگاره ‌های شاهنامۀ ایلخانی، این اثر ارزشمند، که پدیدآورندگان آن اهدافی والاتر از صرف خلق یک اثر هنری داشته ‌اند، نه تنها سیر آفرینش و تکامل هنر ایرانی را به نمایش می‌ گذارد، بلکه بازتابی از اعتقادات، باورها، جریانات اجتماعی- سیاسی و نشانه ‌هایی از ایران در دورۀ مغول است. نگاره ‌های انتخابی از این شاهنامه با مضمون قتل و سوگ، با دیدگاهی متفاوت، براساس «نشانه ‌شناسی رولان بارت» مورد تجزیه و تحلیل ساختاری و محتوایی قرار گرفته است. با تشریح و آشکارسازی ارتباط دلالت ‌های صریح-ضمنی، میان متن و تصویر، بیان شد که دلالت صریح نگاره ‌های سوگ بر متن اصلی و مکتوب (سروده‌ های شاهنامه) دلالت دارد. در بررسی دلالت‌ های ضمنی، ارتباط سوگ ‌نگاره ‌ها به وضعیت مردم ایران پس از حمله و قتل ‌عام مغول دلالت دارد. در تحلیل دلالت‌ ضمنی دوم نیز می توان گفت نگاره ‌های قتل و سوگواری در این شاهنامه با تاکید وزیر وقت، خواجه غیاث‌ الدین‌ محمد، به بزرگداشت خاطره قتل پدرش، خواجه فضل ‌الله همدانی، دلالت دارد. 

the analysis of the assassination and mourning imagery in ilkhani's shahnameh relying on the semiotics roland barthes

ferdowsi’s shahnameh is one of the literary works in which the narratives of the heroes’ assassination and mourning for them are expressed, and in some of its visual versions, images with the theme of mourning have been depicted. the painters of ilkhani’s shahnameh, one of the masterpieces of the mongol epoch and the first school of tabriz, have frequently portrayed images of assassination and mourning in this masterpiece. in terms of studying paintings with these themes in ilkhani’s shahnameh, a correct understanding of the signs and visual concepts of the paintings is not achieved by only relying on the text and poems of the shahnameh. thus, in this research, the images of assassination and mourning in ilkhani’s shahnameh have been analyzed based on rolan barthes’ semiotics. the consequences show that the paintings in ilkhani’s shahnameh, this worthwhile masterpiece, whose creators had more elevated dreams than just creating a work of art, not only reflects on the procedure of creation and evolution of iranian art but also mirrors creeds, beliefs, socio-political currents and signs of iran in the mongol epoch. selected images from this shahname with the theme of assassination and mourning have been subjected to structural and content analysis with a different viewpoint based on rolan barthes semiotics. by explaining and revealing the relationship between the explicit and implicit implications of the text and the imagery, it was stated that the explicit implication of the mourning paintings refers to the original and written text (songs of the shahname). upon analyzing the implied implications, the connection of the mourning images implies the situation of the iranian people after the mongol attack and massacre. in the analysis of the second implied implication, it can be said that the images of assassination, mourning, and funeral in shahnameh, emphasizing the position of the current minister, khwaja ghiyath al-din muhammad, imply the immortality the memory of the assassination of his father, sheikh fazlullah hamedani.