واکاوی معنا و مفهوم «اسلیمی» در هنر اسلامی از منظر حکمت اسلامی

واژه اسلیمی که برای نام‌گذاری نقش‌مایه‌ای ویژه در هنر ایران وضع شده، یکی از پربسامدترین واژه‌ها در حوزه هنراسلامی است. امروزه پژوهش‌های گوناگونی درباره منشا اولیه نقش‌مایه اسلیمی و سیر تحول و تطور تاریخی آن در هنراسلامی صورت گرفته اما پژوهشی انجام نپذیرفته است که منحصراً به واژه اسلیمی پرداخته باشد. این موضوع در حالی است که عنوان هر پدیده می‌تواند مهم‌ترین فتح بابی به معنای آن پدیده باشد. هدف و ضرورت انجام پژوهش حاضر این است که معنای نهفته در واژه اسلیمی آشکار شود زیرا از این طریق می‌توان به شناخت کامل‌تری از اسلیمی دست یافت. اهمیت شناخت واژه اسلیمی از دو جنبه درخور توجه است: یکی به دلیل وضع واژه اسلیمی از ماده «سَ‌لَ-مَ» و معنای «تسلیم» که در بطن آن مستتر است و دوم به سبب رابطه‌ای که می‌توان براساس فریضه نماز که مهم‌ترین آموزه‌ عملی دین اسلام است؛ بین واژه اسلیمی و نقش‌مایه آن برقرار کرد. پژوهش کیفی حاضر از نوع توصیفی‌‌تحلیلی است که در بخش واکاوی معنا و مفهوم واژه اسلیمی تا حدودی وارد حوزه‌های معناشناسی و ریشه‌شناسی نیز شده است؛ پژوهشی که با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده و مسئله اصلی آن، کشف معنای واژه اسلیمی است. نتایج به‌دست آمده نشان می‌دهد که واژه اسلیمی در زبان فارسی ابداع شده و تحت تاثیر هیچ‌یک از قاعده‌های زبانی اِماله و قلب قرار نگرفته است. واژه اسلیمی چه از ماده «سَ‌لَ‌مَ» عربی وضع شده باشد و چه از واژه «سَلْمْ» در زبان‌های باستانی ایران ساخته شده باشد، بر اساس منابع تاریخی با واژه «اسلامی» مترادف است و بارزترین معنای آن «تسلیم» است. واژه‌ای که به عنوان یکی از بنیادی‌ترین واژه‌ها در قرآن کریم محسوب می‌شود. بدین ترتیب نقش‌مایه اسلیمی می‌تواند به عنوان نمادی از تجسم ارکان نماز مطرح باشد که خود بیانگر تسلیم و سرسپردگی انسان در برابر خداوند است.

analysing concept and meaning of the word “eslimi” (an arabesque) in islamic art from the viewpoint of islamic wisdom

     the word “eslimi” which has been coined to name a special motif in iranian art is one of the most frequent words in the field of islamic art. various research has been done on the initial origin of this arabesque tracery and its historical development and evolution in islamic art; however, no research has been done to exclusively deal with the word eslimi itself. it is evident that every name has its own denotation and connotation. as such, the present research is to reveal the meaning hidden behind the word eslimi so as to help a more complete understanding of this tracery. in so doing, two aspects appear to be of greater importance. first, the word “eslimi” is seemingly originated from an arabic root meaning surrender; second, there is a relationship between this arabesque and its pattern mediated by “prayers” as the most important practical teaching of islam. the current qualitative research is of a descriptive-analytical nature, which also deals with the fields of semantics and etymology to some extent in the analysis of concept and meaning of the word. the results show that the word eslimi was first invented in persian language and was not influenced by any of the word-formation rules of arabic namely imalah and qalb. whether the word is forged from an arabic root or made from an existing root in the ancient languages ​​of iran, it is synonymous with the word islam –according to historical sources– with the most obvious meaning of surrender; islam” is one of the most fundamental words in the holy quran. all in all, this arabesque tracery can be considered as a symbol that embodies elements of the prayers and expresses the submission and the surrender of man to god.