تحلیل جامعه‌شناختی بزم‌نگاری شاهانه در مکتب تبریز دوم براساس رویکرد بازتاب (مطالعه موردی: نگاره جشن سده و ضیافت عیدفطر)

منابع‌ تاریخی، متون ادبی و آثار هنری عصر صفوی‌ حکایت از وفور برپایی‌ مجالس‌ بزم و شادی دارد. این مجالس بخشی از برنامه‌های دربار شاهان و شاهزادگان ‌صفوی‌ به مناسبت‌های‌ گوناگون بوده ‌است. نگارگران مکتب تبریز دوم، در مصورساختن این جلوه‌های‌ با شکوه زندگی‌ شاهان صفوی و درباریان تلاش شایان توجهی داشته‌اند. این در حالی است که متن سفرنامه‌های برجای مانده نیز سندی معتبر در زمینه تاریخی و جامعه‌شناختی از این دوران است. این پژوهش کیفی، باهدف بنیادی و با رویکرد توصیفیتحلیلی است و قصد آن این است تا ضمن شناخت شرایط ‌اجتماعی طبقه حاکم و دربارِ دوران صفوی، تاثیر آن بر هنر نگارگری بر اساس نظریه بازتاب مورد تحلیل قرارگیرد. در این راستا و با هدف تحلیل محتوایی و جامعه‌شناختی بزم‌نگاره‌ها، به این سوال نیز پاسخ داده خواهد شد که؛ بزم‌نگاره‌های شاهانه ‌تا چه میزان بیانگر شرایط و روابط ‌اجتماعی طبقه حاکم و پادشاهان بوده است؟ جامعه هدف در این پژوهشِ بنیادی، بزم‌نگاره »جشن ‌سده « و »ضیافت عید فطر « بوده و مهّم‌ترین نتایج حاصل از تحلیل یافته‌های بدست آمده نشان می‌دهد، هر سه اصل حکومت شاهان ‌صفوی؛ پایبندی به تشیع ‌اثنی‌عشری، تصوف و فرهنگ ایران‌ باستان نه‌تنها به عنوان ایدئولوژی، بلکه به‌عنوان سه ‌رکن اساسی درحکومت ‌سیاسی ‌صفویان، به میزان قابل‌توجهی در نگارگری منعکس شده و مشهود است. هرچند برطبق این ‌رویکرد، در بعضی از نگاره‌های ‌بزم ‌شاهانه، به قصد ایجاد پیوند معنایی میان شاهان با اساطیر شاهنامه و حاکمان ‌ساسانی و همچنین اعتباربخشی به اقتدار و شکوه خود، شاهد بزرگ‌نمایی غیرطبیعی و غیرواقعی مضامین و مراسم بوده‌ایم.

Sociological Analysis of Paintings of Royal Gatherings of Festivity in Tabriz II School according to Reflection Approach (Case Study: “Sadeh Festival” and “Feast of Breaking the Fast”)

Stage Historical and literary evidences and texts as well as works of art of the Safavid era point to the abundance of gatherings of festivity and joy in this era. These gatherings have been a part of programs of the Safavid kings and princes on various occasions. The painters of Tabriz II School have made significant efforts to demonstrate the magnificent manifestations of the kings and princes of the court. Moreover, travel logs of this historical period serve as a valid document with regard to the historical and sociological aspects of this period. This study seeks to identify the social conditions of the governing class and the court of Safavid era and analyze its impact on the art of painting based on the theory of reflection. Accordingly, with the purpose of content and sociological analysis of the paintings of royal gatherings of festivity, effort is made to answer this question ldquo;To what extent does the paintings of royal gatherings of festivity reflect the social relations of the governing class and the kings? ldquo;The target population in this basic research involves two paintings of ldquo;Sadeh Festival rdquo; and ldquo;Feast of Breaking the Fast rdquo;. The most outstanding results indicated that the three principles of Safavid Kings, including adherence to Twelvers Shiism, Sufism and culture of ancient Iran are reflected in the paintings clearly not only as ideology but also as the three main elements in the political governance of the Safavid ruling. However, according to this approach, we observe unnatural and unrealistic exaggerations about that era in most of the paintings of royal gatherings of festivity which might be an effort to establish a semantic association between the kings and the myths of Shahnameh and the Sasanian Kings and also validation of their power and magnificence.