مطالعهٔ تطبیقی قالی ایرانی در سفرنامهٔ سیاحان خارجی دوران صفوی و قاجار با رویکرد شرق‌شناسی

سفرنامه‌‌ها، روایتِ سیاحان از ویژگی‌های گوناگونِ سرزمین‌های میزبان است. توصیف جوامع مقصد عموماً از زاویه دیدِ سیاح و با تکیه بر پس زمینه‌ها، پیشینه‌ها و برخی کلیشه‌های ذهنی صورت می‌گیرد. توجه به قالی ایرانی در سفرنامه‌های سیاحان غربی، همواره با نوعی قضاوت در باره کاربردها و کیفیتِ آن همراه بوده است. تاکنون بررسی معینی درباره این که ریشه چنین داوری‌هایی چیست و چنین توصیف‌هایی چگونه باید فهمیده شوند، صورت نگرفته است. مسئله اصلی بررسی حاضر، شناختِ این دیدگاه‌ها در مواجهه با قالی ایرانی طی دوران صفویه و قاجار است. هدف این مقاله علاوه بر فهمِ دیدگاه‌های حاکم بر سفرنامه‌ها در دو دوره صفویه و قاجاریه پیرامون قالی ایرانی، تبیین منطق و نگرشِ حاکم بر آنهاست. پژوهشِ حاضر با روش توصیفیتطبیقی و رویکرد شرق‌شناسی ادوارد سعید، انجام و برای تحلیل داده‌ها از روش کلایزی استفاده شده است. نتایجِ بررسی نشان داد که توصیفِ قالی ایرانی در سفرنامه‌های دوره صفویه آمیخته با »حفظ منافع گیرنده «، »حقارت شرق «، »جدا کردن راه خود از شرق « و »معادل‌سازی « همراه بوده است. توصیف قالی ایران در سفرنامه‌های دوره قاجار علاوه بر مولفه‌‌های ذکر شده با »برتری مغرب «، »کلیشه‌سازی «، و »حقایق فرضی « آمیخته است. بر اساس نتایج این تحقیق، تعامل کمِ سیاح با عامه مردم، دلیلِ عدم وجود مولفه »برتری مغرب « در سفرنامه‌های دوره صفویه است همچنین، برتر دانستن قالی‌های صفویه در دوره قاجار از دیدگاه سیاحِ عصر قاجار، و در نتیجه برساخت نوعی معینی تاریخ، به ترتیب منجر به شکل‌گیری مولفه‌های »حقایق فرضی « و »کلیشه‌سازی « شده است.

A Comparative Study of Iranian Carpets in the Travelogues of Foreign Tourists of the Safavid and Qajar Periods with an OrientalistApproach

Travelogue, the narrative of tourists, is one of the various features of the host lands. The description of destination communities is generally done from the point of view of the tourist and based on backgrounds, history records and some mental stereotypes. Attention to Iranian carpets in the travelogues of Western tourists has always been accompanied by a kind of judgment about its uses and quality. So far, no definite study has been made as to what the origins of such judgments are and how such descriptions should be understood. The main issue of the present study is to recognize these views in the face of Iranian carpets during the Safavid and Qajar periods. The purpose of this article, in addition to understanding the views of travelogues in the Safavid and Qajar periods about Iranian carpets, is to explain the logic and attitude of them. The present study was conducted by descriptivecomparative method and Orientalist approach of Edward Saeed and Colaizzi method was used to analyze the data. The results showed that the description of Iranian carpets in Safavid travelogues was associated with ldquo; For The Benefit Of The Receiver rdquo;, ldquo; Oriental Inferiority rdquo;, ldquo;Setting The West Off Against The Orient rdquo; and ldquo; Domestications Of The Exotic rdquo;. The description of Iranian carpets in the travelogues of the Qajar period, in addition to the mentioned components, is mixed with ldquo;Western superiority rdquo;, ldquo;The East Identified By The West rdquo;, and ldquo;Theoretical Truth rdquo;. According to the results of this study, the low interaction of tourists with the general public is the reason for the lack of ldquo; Western superiority rdquo; component in Safavid travelogues. It has led to the formation of the components of ldquo;Theoretical Truth rdquo; and ldquo; The East Identified By The West rdquo;, respectively.