بررسی زمینه معرفی «زیبایی شناسی» در تاملات درباره شعر الکساندر گوتلیب باومگارتن

چنانکه مشهور است »زیبایی‌شناسی « نخستین بار توسط الکساندر گوتلیب باومگارتن (621714) معرفی شد. متنی که نخستین بار باومگارتن در آن از زیبا‌یی‌شناسی یا »استتیک « نام می‌برد، با عنوان تاملات فلسفی درباره موضوعات مرتبط با ماهیت شعر (1735) از جهات مختلف وامدار جریان‌هایی است که در نگاه اول ممکن است با یکدیگر نامرتبط به نظر آیند، اما در ساختار واحدی درهم آمیخته‌اند و فهم هرکدام از آن‌ها به فهم مقصود باومگارتن کمک می‌کند. مثلاً از حیث محتوا، این متن قرن هجدهمی آکنده از ارجاعات به هوراس (شاعر رومی سده یکم پیش از میلاد) در باب سرودن شعر، و به طور خاص بسیار وامدار رساله هنر شاعری او است، در حالی‌که این محتوا در قالب اصطلاحاتی با منشاء دکارتی ریخته شده که از خلال فلسفه لایب‌نیتس دگرگون شده و به دستگاه فکری باومگارتن راه یافته‌اند‌. روشی که باومگارتن در این متن پیش گرفته مستقیماً متاثر از مکتب کریستیان ولف، به شکل گزاره‌های منطقی مبتنی بر تعاریف اولیه است که هر کدام به شکل مقدمه‌ای بر گزاره‌های بعدی درمی‌آیند. علاوه بر همه این‌ها، اصطلاح »استتیک « پیشینه‌ای نسبتاً طولانی در متون مذهبی قرون قبل از باومگارتن، و معاصر با خود او در متون متعلق به جنبش »پیتیسم « (شاخه‌ای از پروتستانتیسم) دارد که آن را به این واسطه واجد دلالت‌های اخلاقی نیز می‌کند. تلاش و هدف و مسئله نوشته حاضر نمایاندن این شبکه درهم پیچیده در تصویری واحد است. چه عواملی باومگارتن را به معرفی زیبایی‌شناسی راهبر شدند؟ برای یافتن پاسخ، هرکدام از موارد پیش‌گفته از حیث ارتباطشان با متن باومگارتن مورد بررسی قرار می‌گیرند، تا با ورود به محتوای این رساله، تصویری از زیبایی‌شناسی در خاستگاه آن نزد خواننده ترسیم شود.

The Introduction of “Aesthetics” in Baumgarten’s Meditationes and Its Background

In his Meditationes philosophicae de nonnullis ad poema pertinentibus Baumgarten famously called for Aesthetics, which he considered a branch of knowledge of the clear but confused perceptions that could not be reduced to any other kind of more distinct knowledge. This took place in a context of both LeibnizianWolffian Rationalism and Pietism. Regarding the first, Baumgarten used Leibniz rsquo;s taxonomy of ideas and depended on the Wolffian method, by using of which he tried to prove the possibility of what he called a ldquo;philosophical poetics rdquo;. His Poetics was mainly based on theories of Horace in his Ars Poetica. Regarding the second, he was influenced by the ideas about moral education by means of affections, present in the works of pietists such as August Hermann Francke about interpreting scriptures. Besides, it is crucial to draw attention to theological and biblical background of the word ldquo;aesthetics rdquo;. In the Bible, early christian texts and also in a book by Francke himself, ldquo;aisthesis rdquo; is an internal and spiritual perception, an insight based on affections. In this paper I have tried to put together these different aspects of the context of the Meditationes in a whole picture. I have concluded that based on this text by Baumgarten: there is always a notion of a ldquo;rule rdquo; present in aesthetics and it can also be interpreted in defence of poetry (and art) as a means of moral education by way of affections.