نظریه شرق‌شناسی پنهان و کاربست مفهوم عالم مثال در تفسیر نگارگری ایرانی

عالم مثال علاوه بر نقشی که در عرفان و به خصوص عرفان اسلامی ایرانی دارد از ضرورت های مهمی نیز در فلسفه اسلامی برخوردار است. با اتکا به این که مهمترین خصیصه عالم مثال در نقش میانجی آن نهفته است، این عالم به نوعی امکان بر طرف ساختن برخی ابهامات و مشکلاتی که فلسفه و الهیات مشایی با آن روبرو بود را فراهم آورد. اما به نظر می رسد ضرورت هایی که درباب طرح آن در فلسفه و عرفان اسلامی وجود دارد درخصوص مطرح کردن آن به مثابه ی سرچشمه نگارگری ایرانی چندان قابل اتکا نباشد. طرح عالم مثال به عنوان سر منشا الهام نگارگر ایرانی، درصدد است تا دلیلی برای فضاسازی خاص آن باشد؛ این در حالی است که این نظریه علاوه بر این که نمی تواند پاسخ گوی بسیاری از شبهات و ابهامات در این خصوص باشد، در نهایت بسیاری از خصایص نگارگری ایرانی که در پیوند با تاریخ مندی و رسانه تصویری آن است را نیز نادیده می گیرد. با اتکا به گسترش طرح این نظریه توسط سنتگرایان و برخی مستشرقین می توان طرح این رویکرد درباب نگارگری را همسو با نظریه ی شرق شناسی پنهان قلمداد کرد. لذا به نظر می رسد بتوان نگارگری را به عنوان بخشی از هنرهای تصویری متاثر از خصایص فرمی و سنت فرهنگی و اجتماعی خاص آن قلمداد کرد.