علیت گرنجر متغیر در زمان میان دلاری شدن، نرخ ارز و بازار سهام: رویکرد خودرگرسیون برداری گسترش‌یافته با وقفه (la-var)

در زمان وقوع شوک‌های ناگهانی نرخ ارز، دلاری شدن از جمله مسائلی است که برای حفظ قدرت خرید واحدهای اقتصادی در یک کشور رخ می‌دهد و می‌تواند تمامی بازارها به‌خصوص بازار سهام را تحت تاثیر قرار دهد. هدف این مقاله به‌کارگیری مدل خودرگرسیون برداری گسترش‌یافته با وقفه (la-var) برای ارزیابی پویایی‌های روابط علیت گرنجری میان نرخ ارز، دلاری شدن جزئی و بازار سهام در اقتصاد ایران است. بدین منظور از داده‌های ماهانه در دوره فروردین 1388 تا آبان 1401 استفاده شد. یافته‌های الگوریتم‌های‌ تکامل بازگشتی (re)، پنجره گردشی (ro) و بسط پیشین (fe) نشان داد در بیشتر دوره مورد بررسی هیچ رابطه علّی میان نرخ ارز و بازده شاخص کل بازار سهام وجود نداشته است. فقط در دوره سال 1397 تا پاییز 1399 ابتدا علیت دوسویه بین نرخ ارز و بازده شاخص کل برقرار بوده است و بعد از آن جهت علیت از نرخ ارز به سمت بازده شاخص کل است. همچنین نتایج علیت نرخ ارز و دلاری شدن حکایت از آن داشت نرخ ارز از دی ماه 1390 تقریباً تا آبان 1392 علیت گرنجری دلاری شدن بوده است که در این زمان نرخ ارز از حدود 1800 تومان به حدود 3000 تومان و شاخص دلاری شدن از حدود 0.3 به 0.5 افزایش یافته است. در مقابل در بیشتر دوره 1397 تا پاییز 1399 نرخ ارز علیت گرنجری دلاری شدن است. بر این اساس با توجه به منبع شوک‌ها، باید سیاست‌گذاری مناسبی برای نرخ ارز یا امکان دلاری شدن در نظر گرفته شود.

time-varying granger causality between dollarization, exchange rate and stock market: lag-augmented vector autoregressive (la-var) approach

dollarization is one of the issues that occurs to maintain the purchasing power of economic units in a country during sudden exchange rate shocks, and it can affect all markets, especially the stock market. the purpose of this article is to use the lag-augmented vector autoregressive (la-var) model to evaluate the dynamics of granger causality relationships between the exchange rate, partial dollarization and stock market in iran’s economy. for this aim, monthly data was used for the period from march 2009 to november 2022. the findings of the recursive evolution (re), revolving window (ro) and forward expansion (fe) algorithms showed that there was no causal relationship between the exchange rate and the stock market return. only in the period of april 2017 to november 2019, there has been the bidirectional causality between the exchange rate and stock market return, and after that, the causality direction has been from the exchange rate to stock market return. also, the exchange rate and dollarization causality results indicated that the exchange rate was the granger causality of dollarization from january 2012 until november 2013, after which the exchange rate has increased from 18000 irr to 30000 irr and the index of dollarization increased from 0.3 to 0.5. on the other hand, in most of the period from 2018 to the fall of 2020, the exchange rate has been the dollarization granger causality. so, according to the shocks source, an appropriate policy should be considered for the exchange rate or the dollarization possibility.