ارزیابی وجود حباب ذاتی در نرخ غیررسمی ارز

هدف این مقاله بررسی وجود حباب‌های ذاتی در نرخ غیررسمی ارز دلار به ریال، علل ایجاد این حباب‌ها، و تعیین بازه‌های وقوع آن‌ها جهت اتخاذ سیاست‌های مناسب است. حباب‌های ذاتی که منشأ آن تغییرات عامل بنیادین است، با شکل‌گیری انتظاراتی مبنی بر ارزشمندبودن ارز در دوره‌های آتی نسبت به دارایی‌های مشابه و ‌ارزش‌گذاری بیش‌ازحد ارز ایجاد و با حباب‌های سفته‌سازی که به‌واسطهٔ افزایش تقاضای ارز در این دوره با انگیزهٔ کسب سود در دوره‌های آتی شکل می‌گیرند، متفاوت‌اند. از دیدگاه روش‌شناسی، هنگامی‌که نرخ بنیادین و نرخ ارز برازش‌شده بر هم منطبق نیستند، حباب ذاتی وجود دارد. طبق یافته‌های مقاله در بازه زمانی خرداد تا اسفند 1394، حباب ذاتی در نرخ ارز وجود داشته که علت آن کاهش در درآمدهای نفتی است. همچنین در بازه زمانی بهمن 1396 تا شهریور 1397، حباب ذاتی مشاهده شد که علت ایجاد حباب، کسری بودجه و تأمین آن با فروش سکه‌های طلای ارزان بود، که ریشه در نگرانی از کاهش درآمدهای نفتی ‌به‌واسطهٔ اعمال تحریم‌ها و اجرای سیاست کنترل ارزی و ایجاد تقاضای احتیاطی دلار داشت. اما هنگامی‌که این دو نرخ بر هم منطبق‌اند، حباب ذاتی وجود ندارد. در این حالت، حباب سفته‌سازی وجود دارد که عامل ایجاد آن‌ها تحریم‌های نفتی و بانکی است.

Evaluation of the Existence of Intrinsic Bubbles in the Non-Official Exchange Rate

The purpose of this paper is to investigate the existence of intrinsic bubbles in the nonofficial exchange rate of the USD/IRR and the causes of these bubbles and determine the intervals of their occurrence to adopt appropriate policies at the macro level to reduce these bubbles. Intrinsic (endogenous) bubbles are developed by creating expectations that the foreign currency will be valuable in future periods relative to other assets and overvaluing the foreign currency in this period due to changes in the fundamental factor affecting the exchange rate. Speculation bubbles, which are based on expectations of an increase in the exchange rate and are formed by the increase in demand for foreign currency in this period, with the motivation of making a profit in future periods, are quite different. From a methodological point of view, there is an intrinsic bubble when the estimated nonofficial fundamental exchange rate and the estimated nonofficial exchange rate do not match. The findings of this paper indicate that from June 2015 to the end of March 2016, there was an intrinsic bubble in the nonofficial exchange rate due to the decline in oil revenues. Also, from February 2018 to September 2018, a positive intrinsic bubble was observed in the nonofficial exchange rate. The reason for the intrinsic bubble of this period was the budget deficit and the supply of cheap gold coins to cover the deficit, which rooted in fears of a sharp decline in oil export revenues due to comprehensive US sanctions, implementation of currency control policy, and creation of cautious demand for the dollar. But when the two rates coincide, there is no intrinsic bubble. In this case, there is a speculation bubble caused by oil and banking sanctions.