بررسی ابعاد و شاخص‌های هیدروپلیتیک رودخانه‌های مرزی ایران و اثر آن بر امنیت مناطق مرزی

زمینه و هدف: هیدروپلیتیک بررسی نقش آب در مناسبات کشورها در سطوح مختلف است. در این میان رودخانه‌های مرزی با توجه به اهمیت آن‌هم در روابط سیاسی کشورها و به‌خصوص در تامین آب شرب، کشاورزی و صنعتی اهمیت بسیار زیادی در بحث هیدروپلیتیک دارد. کشور ایران با دارا بودن 26 رودخانه مرزی و وابستگی حدود 30 درصدی جمعیت کشور به آب حوضه‌های آبریز مشترک جزو کشورهایی است که به‌شدت تحت تاثیر تحولات و تغییرات هیدروپلیتیکی رودخانه‌های مرزی است. در این میان امنیت مناطق مرزی به‌دلیل قرار گرفتن در مناطق پیرامونی و هم‌چنین وابستگی شدید به آب رودخانه‌های مرزی بیش‌تر تحت تاثیر قرار می‌گیرد.روش: این پژوهش با روش کیفی و رویکرد توصیفی - تحلیلی و با به‌کارگیری روش‌های دلفی و استفاده از نرم‌افزار آرک‌جی‌آی‌اس در راستای ترسیم نقشه‌ها به بررسی هیدروپلیتیک رودخانه‌های مرزی کشور، شاخص‌ها و مولفه‌های تاثیرگذار بر آن و هم‌چنین شاخص‌های ریسک و راهبردی پرداخته است. شیوه گردآوری اطلاعات در این پژوهش هم منابع کتابخانه‌ای و اینترنتی در راستای تجزیه‌و‌تحلیل توصیفی پژوهش و هم‌چنین بهره‌گیری از جامعه خبرگی و پرسش‌نامه برای غربال‌گری شاخص‌ها و شناسایی شاخص‌های تاثیرگذار بر هیدروپلیتیک رودخانه‌های مرزی ایران است.یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد مهم‌ترین پیامدهای امنیتی- انتظامی هیدروپلیتیک رودخانه‌های مرزی بر مناطق مرزی در ابعاد زیست‌محیطی، اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی قرار دارد.نتیجه‌گیری: مهم‌ترین پیامدهای هیدروپلیتیکی رودخانه‌های مرزی شامل تنش‌های قومی در دو سوی مرز، قاچاق، پیوستن به گروهک‌های تروریستی و واگرایی قومی و سیاسی، مهاجرت، کاهش کشاورزی، رشد فقر در مناطق مرزی و به‌تبع آن رشد بزه‌کاری، افزایش هزینه تامین امنیت، درگیری بر سر آب، افزایش حاشیه‌نشینی، آلودگی هوا، خشک شدن تالاب‌ها، مشکلات تنفسی و تخریب محیط‌ زیست در مناطق مرزی است.

the hydropolitical effect of border rivers on the security of iran’s border areas

hydropolitics is the study of the role of water in the relations of countries in four scales: local, national, regional and global. with 26 border rivers and the dependence of about 30% of the country’s population on the water of the common watersheds, iran is among the countries that are heavily influenced by the hydropolitical developments and changes of the border rivers. in the meantime, the security of the border areas is more affected due to being located in the peripheral areas as well as the strong dependence on the water of the border rivers. this research with qualitative method and descriptive-analytical approach and by applying delphi methods and using arcgis software in order to draw maps to investigate the hydropolitics of border rivers of the country, indicators and components affecting it and also, risk and strategic indicators have been discussed.the findings of the research show that the most important security-regular consequences of the hydropolitics of border rivers on border areas are in environmental, economic, political, social and cultural dimensions and include ethnic tensions on both sides of the border, smuggling, joining gangs. terrorism and ethnic and political divergence, migration, reduction of agriculture, growth of poverty in border areas and as a result increase in crime, increase in the cost of security, conflict over water, increase in marginalization, air pollution, drying up of wetlands, respiratory problems and environmental destruction. it is in the border areas.