بررسی میزان و ابعاد تاب‌آوری جوامع شهری در مواجهه با مخاطرات طبیعی (نمونه موردی: منطقه 4 کلانشهر تهران)

سوانح و مخاطرات طبیعی به دلیل شدت و زمان کوتاه اثرگذاری بر جوامع شهری، تبدیل به یکی از دغدغه‌های اصلی برنامه‌ریزان و مدیران شهری در سال‌های اخیر شده است. ازاین‌رو، تاب‌آوری به‌عنوان رویکرد و روش مناسب در جهت کاهش خطرات حاصل از بحران‌ها و مخاطرات مطرح شده است. این پژوهش با هدف اندازه‌گیری میزان تاب‌آوری منطقه چهار کلان‌شهر تهران در ابعاد اجتماعی، اقتصادی، نهادی و کالبدی محیطی به‌منظور مقابله با اثرات سوانح طبیعی انجام شده است. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به بررسی میزان تاب‌آوری منطقه (4) کلان‌شهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی پرداخته است. تعداد (384) پرسشنامه بر اساس مدل کوکران به‌صورت تصادفی در میان جامعه آماری یعنی ساکنان (9) ناحیه شهرداری در منطقه (4) که (919) هزار نفر بودند، توزیع شد و (300) پرسشنامه صحیح جمع‌آوری‌شده، توسط نرم‌افزار spss و روش‌های آمار توصیفی و استنباطی (آزمون t-test تک نمونه‌ای و friedman test) تحلیل و بررسی شدند. نتایج حاکی از آن است که در بین ابعاد مختلف تاب‌آوری شهری در منطقه (4) شهر تهران، وضعیت بُعد اجتماعی در برابر مخاطرات طبیعی از مطلوبیت ضعیف و وضعیت ابعاد نهادی، اقتصادی و کالبدی با مطلوبیت خیلی ضعیف همراه است. به‌طورکلی، مطلوبیت تاب‌آوری شهری در منطقه (4) کلان‌شهر تهران در برابر مخاطرات طبیعی با توجه به کلیه ابعاد و شاخص‌ها خیلی ضعیف است؛ بنابراین، این منطقه در برابر مخاطرات طبیعی تاب‌آور و پایدار نیست و نیازمند توجه ویژه مسئولان، برنامه‌ریزان شهری و شهروندان است.

Investigation of the sustainability of urban communities in facing natural hazards (Case Study: Tehran metropolitan’s 4th district)

Natural disasters and hazards have become one of the main concerns of planners and urban managers in recent years due to the severity and short duration of impact on urban communities. Meanwhile, sustainability is considered as an appropriate approach and method to reduce the risks of crises and hazards. This research was carried out with the aim of measuring the sustainability of Tehran metropolitan’s 4th district in social, economic, institutional and physicalenvironmental dimensions in order to deal with the effects of natural disasters. The research has been carried out using descriptiveanalytical method to investigate the sustainability of Tehran metropolitan’s 4th district against natural hazards and 384 questionnaires were distributed randomly among statistical society on Cochran model based that 300 correct questionnaires were analyzed by SPSS software and descriptive and inferential statistics (onesample Ttest and Friedman test). The results indicate that among the different dimensions of urban sustainability in Tehran’s 4th district, the Social dimension status of the natural hazards is poor and the status of institutional, economic and physical dimensions with very weak desirability and in general, the desirability of urban sustainability in Tehran metropolitan’s 4th district with respect to all dimensions and indicators is very weak against natural hazards. Hence, the region is not resilient to natural hazards and requires special attention of officials, urban planners and citizens.