معناشناسی تاریخی واژه «ربّ»

با توجه به اهمیت و جایگاه محوری اسم ربّ در نظام معنایی قرآن کریم، در این مقاله با هدف دستیابی به معنای واژه ربّ و سیر تاریخی تحول معنا و کاربرد آن در اشاره به خدای راستین/ خالق در زبان های مختلف سامی و چگونگی راه یابی چنین کاربردی به زبان عربی پیش از نزول قرآن کریم، از روش معناشناسی تاریخی و زبان شناسی تاریخی ـ تطبیقی استفاده شده است. از این رو ابتدا واژه ربّ عربی با بعضی واژه های خویشاوند با آن در خانواده زبان های سامی و همچنین زبان مصری مقایسه شده و در نتیجه، علاوه بر دستیابی به مفهوم اصلی بزرگ برای واژه rab سامی و شناسایی واژه nib به عنوان خویشاوند مصری rab سامی، پیوند میان دو ریشه r-b-b و rbw/y سامی نیز آشکار شده است. سپس با نگاهی تاریخی به کاربرد مفهوم مورد اشاره واژه rab سامی در بافت دینی پیش از اسلام و سایر واژه های ناظر به این مفهوم در زبان های سامی و متون مختلف دینی یهودیت و مسیحیت پرداخته شده است و در نتیجه، علاوه بر تبیین سیر تاریخی کاربرد معنای سرور/ صاحب اختیار در اشاره به خدای راستین/ خالق و معرفی واژه های adonāy عبری، kyrios یونانی، mār /māry آرامی و moryo سریانی، که همگی به همین مفهوم اشاره داشته اند، با توجه به شواهد باستان شناختی آشکار شده است که واژه rab نخستین بار در اوایل قرن پنجم میلادی و در زبان سبئی به عنوان اسمی از نام های خدا به کار رفته و چنین کاربردی از زبان سبئی به حجاز و زبان عربی بستر نزول قرآن کریم راه یافته است.

A Historical Semantic Study of the Word

With regard to the importance and central function of the Name amp;ldquo;Rabbamp;rdquo; in the semantic system of the Holy Quramp;rsquo;ān, this study aims to find the meaning of the word amp;ldquo;Rabbamp;rdquo;, its semantic change and usage to refer to the True God/ Creator in the Semitic languages, and under what circumstances it has been transferred to PreClassical Arabic, using historical semantics and historicalcomparative linguistics approaches.In the first part, this study represents the comparison between the Arabic amp;ldquo;Rabbamp;rdquo; and its cognates in the Semitic language family and also the Egyptian language. Thus, the initial concept of amp;quot;greatamp;quot; for Semitic rab and its Egyptian cognate nib have been figured out as well as the relationship between the two Semitic roots rbb and rbw/y.In the second part, it was paid more attention not to the Semitic word rab, but to the usage of its concept in the preIslamic religious context and the other words referring to this concept in the Semitic languages and Jewish and Christian texts via a historical approach. Therefore, beside specifying the historical revolving of usage of the meaning amp;ldquo;Lord/ Owner of a slaveamp;rdquo; referring to the True God/ Creator and introduction of Hebrew amp;rsquo;Adonāy, Greek Kyrios, Aramaic Māramp;rsquo;/ Māry and SyriacMoryo, all of them referring to this concept, archaeological evidences have revealed that rab has been used as one of the Names of God in the Sabaic language for the first time in the early 5th century A.D. Then, this usage has made its way to Hijaz and the Arabic language used in the emergence of Islam