نقد آرای عالمان لغت ذیل مادّه «کتب» با استناد به کاربردهای قرآنی آن

ظرافت و حساسیت فهمِ متون مقدس بویژه در عصری که با زمان پیداییِ آنها فاصله زیادی وجود دارد، بر همگان روشن ‏است. از آنجایی که معنای کلمات به نسبت نوع حضور آنها در متن رقم می‌خورد، توجه دقیق به معانی کاربردی واژه‌ها در ‏زمان تولید متن، ضروری است تا احیاناً معانی رایج در عصر خواننده، به متن کهن تحمیل نگردد. این امر درباره متن و ‏واژه‌های قرآن نیز صادق است. با توجه به فاصله زمانی حداقل صد و پنجاه ساله اولین فرهنگنامه عربی با عصر نزول و ‏احتمال تحولات و تطورات معنایی در این بازه زمانی و پس از آن، لزوم توجه جدی به کاربردهای قرآنی ـ در کنار آرای ‏فرهنگ‌نویسان ـ برای دستیابی به معانی دقیق کلمات، امری است غیر قابل انکار. بنابر این، کاربردهای قرآنی به عنوان ‏یک اصل و آرای اهل لغت به عنوان یک قرینه در کنار سایر قراین لحاظ می‌گردد. این تاکید بدان جهت است که هیچ ‏استبعادی وجود ندارد که توسعه و کاهش معنایی در سده‌های بعدی واقع نشده باشد. از این رو، مادّه «کتب» به عنوان یکی ‏از مهمترین کلیدواژه‌های قرآنی و حضور چند وجهی آن در حوزه‌های مختلف، مساله این تحقیق قرار گرفته است تا صحت ‏و سقم آرای لغویون و میزان اعتماد به آنها در بازکاوی مفاهیم قرآنی بیش از پیش آشکار گردد. ‏بررسی‌ها نشان از عدم انطباق معنای گزارش شده از سوی فرهنگ‌نویسان با کاربردهای قرآنی، غفلت از توجه به معنای این ‏ماده حَسَب مسندالیه و نیز بی‌توجهی به معنی ضمنی و نسبی در مقابل معنای اولیه و اصلی دارد. این امر، اعتماد صرف به ‏قول لغوی و حجیت آن را محل تردید و مورد مناقشه قرار می‌دهد.‏