معناشناسی «حیرت» با تکیه بر تحلیل مقایسه‌ای حوزه معنایی «سرگردانی» در قرآن کریم

مشتقات واژه «حیرت» از کلمات پر کاربرد در معارف اسلامی است. خلا معناشناختی واژه «حیرت» در پژوهش‌های پیشین سبب شده است نگارنده ظرایف معنایی این واژه را در مقایسه با واژگان همسو، ارزیابی و ازلحاظ معنایی مقایسه کند؛ ازاین‌رو، ابتدا معنای لغوی این واژه، مطرح و سپس به بررسی آن در میان واژگان حوزه معنایی «سرگردانی» پرداخته میشود. در این مرحله با قراردادن حیرت در نقطه کانونی این حوزه کلماتی معرفی و با واژه حیرت مقایسه معنایی شده‌اند که بیشترین مولفه‌های معنایی مشترک با حیرت را در قرآن کریم داشته‌اند؛ واژه‌هایی همچون «یُبْلِسُ»، «فَبُهِتَ»، «مُذَبْذَبینَ»، «یَعْمَهُونَ»، «یَتیهُونَ»، «مِرْیَه»، «یَهِیمُونَ» و «یَتَرَدَّدُونَ». از مقایسه واژگان معلوم می‌شود تحیر برخلاف واژه ابلاس فاقد مولفه ناامیدی از راهیابی است و نیز «مُذَبْذَبینَ» حاوی معنایی از سرگردانی است که به عمد رخ می‌دهد و مخصوص منافقان است. معنای مستظهر از «یَتیهُونَ» مشتمل بر تشبیه به سرگردانی در بیابان است. واژه «مِرْیَه» بیان‌کننده ریشه سرگردانی در شک است و کلمه «هام» از سردرگمیِ حاصل از عشق خبر می‌دهد؛ درحالی‌که واژه تحیر و تردد نسبت به این مولفه‌ها مطلق است.

the semantics of astonishment based on the comparative analysis of the semantic field of wandering in the holy quran

derivatives of the word astonishment are among the most used words in islamic education. the semantic gap of the word astonishment in previous research has caused the author to evaluate and compare the semantic nuances of this word compared to similar words. therefore, first, the literal meaning of this word has been surveyed and then it has been investigated among the words of the semantic field of wandering. at this stage, by placing astonishment in the focal point of this field, some words that have the most common semantic components of astonishment in the holy quran have been introduced and compared with the word astonishment; words such as yublesu, fabuhet, muzabzabin, yammahun, yatihun, miriyah, yahimon, yatraddadun. from the comparison of the words, it is clear that astonishment, unlike the word ablas, lacks the component of despair in finding a way, and also that muzabzabeen has a meaning that contains the meaning of wandering that occurs on purpose and is specific to hypocrites. the implied meaning of yatihun includes a simile to wandering in the desert. the word miriyah expresses the root of wandering in doubt, and the word ham tells about the confusion resulting from love. while the words of wonder and movement are absolute concerning these components.