بازشناسی استعاره تاجر از مومن در پرتو انسان‌شناسی تاریخی - فرهنگی با محوریت سوره «والعصر»

زمان و زمان‌شناسی از مفاهیم کلیدی فرهنگ وحیانی است. سورۀ عصر یکی از سوره‌های مکی است که برنامۀ سعادتمندی و به‌زیستی انسان را در کوتاه‌ترین تعبیر بیان کرده و با سوگند به زمان، آغاز شده است. این سوره در جواب سوگند، به‌طور صریح و قطعی از خسران همه انسان‌ها به‌جز استثنا‌ها سخن گفته است. بحث از «خسر» و «خسران»، از دانایی حوزۀ معنایی تجارت است؛ به همین سبب، بازشناسی رابطۀ تجارت و زمان و از دست دادن اصل سرمایه با محوریت فرهنگ نزول اهمیت دارد. بر این اساس، پژوهش حاضر با ابزار گردآوری اسنادی - کتابخانه‌ای و روش توصیفی‌تحلیلی و سطح تحلیلِ تحلیل محتوا و رویکرد انسان‌شناسی تاریخی و فرهنگی، به دنبال پاسخ به این سوالات است: پیش‌زمینه و دانایی سازمان‌دهنده وجه‌شبه استعاره تاجر از مومن متناظر با انسان‌شناسی تاریخی - فرهنگی مکه چیست؟ رابطه مومن با تاجر در پرتو انسان‌شناسی تاریخی -فرهنگی چگونه به ساخت استعاره کمک کرده است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که با انسان‌شناسی تاریخی و فرهنگی، فهم عمیق‌تری از مفاهیم سوره عصر به دست می‌آید. خداوند متناسب با فرهنگ آن زمانی، مومن را به تاجر تشبیه می‌کند و عمر مومن را کالای او می‌داند. وجه‌شبه این تشبیه کل، دانایی و گفتمان فرهنگ تجارت آن زمانی است؛ به‌ طوری که حتی مادۀ فعلی «شری» به معنای خریدوفروش نابرابر و کاربست آن برای مفهوم شهادت در قرآن، بیان‌کنندۀ گفتمان فرهنگی است. توصیه به «صبر» متناسب با زمان‌شناسی سفرهای تجاری تابستانه و زمستانه و توصیه به «حق» متناسب با مکان‌شناسی یمن و شام یک طرف تشبیه برای استعاره تاجر از مومن است.

recognizing the merchant’s metaphor for the believer (in arabic: مومن) in terms of historical-cultural anthropology based on surah al-asr

among the most important theories in cognitive linguistics, conceptual metaphor and visual schema view language as an instrument for information organizing, receiving, and transmitting. analyzing the concepts and experiences of linguistic categories is significant in cognitive linguistics. imagery schemas form an earlier level of morphology regarding the metaphor basis. imagery schemas provide communication possibilities between physical experiences and a more complex cognitive domain like language. these schemas are among the most important mechanisms to comprehend the quran’s hidden concepts and an instrument to analyze its meanings. this paper investigates the imagery schemas of al-isra surah to determine how god has expressed his principal purpose in this surah. the findings of this research, which was carried out using johnson’s theory and descriptive-analytical method revealed that motion imagery schemas with 59% and volume schemas with 59.5% had almost the same frequency, and power schemas with 27% had the lowest frequency. these schemas have been used to understand concepts such as curse, satan’s temptation, punishment, god’s commands, trust or lack of trust in god, testimony, denial, pride, arrogance, etc.