بررسی نقش «قَصَص» در هندسۀ ساختاری قرآنِ کریم (با تاکید بر نظریۀ کارکردگرایی)

قرآن کریم، کتابی دینی و تعلیمی است که از هندسۀ زبانی و ساختاری ویژه‌ای برخوردار است. «قصّه»‌ها یکی از مهم‌ترین اجزای اصلی ساختار قرآن را تشکیل داده‌اند. خدواند متعال برای دعوت بشر به صلاح و رستگاری، از «قَصَص» استفاده کرده است. سوال این است که نقش قصّه‌های موجود در ساختار قرآن چیست. پیش‌فرض مقاله این است که قصّه‌ها نقش مهمّی در هندسۀ ساختاری قرآن دارند. نتیجۀ مقاله نیز این است که قصّه‌های قرآنی با خاصیّت روایی خود می‌توانند جمع‌پذیری آموزه‌های دینی، اخلاقی و اجتماعی را تقویت و با تبدیل یک قصۀ خاص به یک قصۀ عام، پذیرش گفتمان «تعاون» را آسان کنند. این قصّه‌ها قدرت نفوذ و باورپذیری کلام را تشدید ‌می‌کنند و درنهایت، موجب اجبار و ضرورت پیام می‌شوند. آنها خلق و توصیف معنا و پیام قرآنی را سهل ‌می‌کنند. قصّه‌های قرآنی، جهان‌نگری مشترک و همگانی را بر ‌می‌سازند و با ایجاد راوی گوناگون و زاویۀ دید متعدد، خصلت دستوری و آمرانۀ زبان را تعدیل می‌کنند. آنها با تصویرسازی داستانی، خیر و مصلحت عمومی را تجسم‌پذیر می‌کنند. از همه مهم‌تر اینکه قصّه‌های قرآنی می‌توانند فرایند رشد شناختی و هویّت‌سازی دینی مخاطبان را تسریع کنند. در این مقاله با روش توصیف و تحلیل محتوا تلاش می‌شود نقش قصّه‌ها در ساختار قرآن کریم، ارزیابی کیفی و کارکردشناختی شود.

investigating the role of tales in the structural geometry of the holy quran (with emphasis on the theory of functionalism)

quran is a religious and educational book that has a special linguistic and structural geometry. tales are one of the most important main mechanisms of the structure of the qur’an. the almighty god has used tales to call mankind for the good and benefit of the community. the question is, what is the function of the tales in the structure of the quran? the presupposition is that quranic tales with their narrative properties can reinforce the receptivity of religious, moral, and social teachings, and by turning individual story into plural story, they can facilitate the acceptance of the cooperation discourse. these tales exaggerate the persuasiveness of the words and finally make the message necessary and urgent. they facilitate the creation and description of the qur’anic meaning and message. qur’anic tales create collectivity and a common and universal worldview, and by creating different narrators and multiple viewpoints, they adjust the grammatical and impressive nature of language. they emphasize good and public benefit. most importantly, quranic tales can shape the process of cognitive development and identity-building of the audience. in this paper, with the method of content description and analysis, an attempt is made to qualitatively and functionally evaluate the role of tales in the structure of the holy quran.