نقاط اشتراک و افتراق شش الگوی ساختارشناسانه در بررسی انسجام متن قرآن

اثبات انسجام و پیوستگی متن قرآن بر مبنای الگوهای ساختارشناسانه از رویکردهای نوین در مطالعات علوم ‌قرآنی است؛ گرچه توجه به نظم‌القرآن و تناسب آیات و سوره‌ها در مطالعات اسلامی پیشینه‌ای دیرینه دارد و به قرون اولیّه ظهور اسلام باز می‌گردد. در میان الگو‌های ساختار‌شناسانه شش الگو از اقبال بیشتری برخوردار بوده‌ که به نام طراحان آن نام‌گذاری شده است. غالب این الگو‌ها به‌ویژه برای کشف تناسب کلام الهی در قرآن طراحی شده‌اند و از میان آنها تنها الگوی هالیدی و حسن عمومیّت دارد و ‌انطباق‌پذیر بر متون دیگر است. هدف پژوهش حاضر، بررسی و معرفی نقاط اشتراک و افتراق این الگوها از سه جنبه مبانی فکری، روش کشف انسجام و مولفه‌های درخور ‌توجه است. برای نیل به این هدف، از روش مقایسۀ الگو‌های یاد‌شده و رویکرد توصیفی‌تحلیلی استفاده شده است. بیشترین نمود اختلاف الگوها در مولفه‌های مدّ‌نظر است که بسیاری از آنها در گذشته‌های دور محل ‌توجه دانشمندان علوم ‌قرآنی بوده است. بیشترین نمودِ اشتراک الگو‌ها در سیاق‌بندی سوره، توجه به عناصر شکلی به‌ همراه عناصر محتوایی و در نظر گرفتن نظریۀ پیوستگی به ‌همراه نظریۀ انسجام و همچنین، پیش‌فرض آنها نسبت به انسجام و هماهنگی سور مکّی قرآن است؛ البته نتیجۀ تلاش‌های ساختارشناسانۀ همۀ الگوها، نمایش تناسب کلام الهی است.

similarities and differences between six structural patterns in examining the coherence of the text of the qur’an

the analysis of the cohesion and coherence of the text of the qur’an based on structural patterns is one of the new approaches in the study of quranic sciences, although, paying attention to the order and appropriateness of the divine word in islamic studies has a long history and it goes back to the first centuries of the advent of islam. among these, six patterns have been more successful named after their designers. most of these patterns belong to researchers of quranic sciences and are designed specifically to discover the appropriateness of the divine word, and only halliday and hasan’s pattern is general and applicable to other texts. the purpose of this study is to investigate and introduce the similarities and differences of these patterns from three aspects of intellectual foundations, the coherence discovery method and the components in question. to achieve this goal, the method of comparing the mentioned patterns and the descriptive-analytical approach have been used. the greatest manifestation of the difference between these patterns is in the components in question; components, many of which have been the focus of quranic scholars in the distant past. the most manifestation of patterns` similarities in the context of the surah is to pay attention to the formal elements along with the content elements and to consider the theory of coherence along with the theory of cohesion, as well as their presuppositions for the appropriateness and harmony of the quran, especially the short mecca suras. of course, the result of the structural study of all patterns is the discovery and demonstration of the appropriateness of the divine word.