تحلیل تاثیر طرح‌وارۀ تعادل در مفهوم‌سازی شیطان/ابلیس در قرآن کریم: رویکرد شناختی

بر مبنای مطالعات شناختی، انسان مفاهیم انتزاعی را بر مبنای مفاهیم تجربه‌پذیر درک می‌کند. قرآن کریم در قالب متنی زبانی مفاهیم انتزاعی و خارج از محدودۀ ادراک حسی انسان را بر مبنای مفاهیم حسی و ملموس مفهوم‌سازی کرده است. در این پژوهش تلاش شده است با بهره‌گیری از زبان‌شناسی شناختی، الگوی مفهوم‌سازی شیطان در قرآن بر مبنای طرح‌وارۀ تعادل بررسی شود؛ این طرح‌واره نقش مهمی در انسجام‌بخشی جنبه‌های مختلف فهم انسان دارد و در مفهوم‌سازی شیطان در قرآن دیده می‌شود. در قرآن دو الگوی مفهوم‌سازی بر مبنای طرح‌وارۀ تعادل وجود دارد: 1 شیطان، خود را عامل ایجاد تعادل و ثبات ابدی و مکمل تعادلی معرفی می‌کند که خدا برای انسان ایجاد کرده است و انسان را با تکیه بر تجربۀ مطلوب وی از حالت تعادل به پیروی از خود سوق می‌دهد؛ 2 خداوند با نسبت‌دادن مفاهیمی همچون فتنه، رجز، رجس، نزغ، مرید، خبط و استفزاز، شیطان را عامل برهم‌زنندۀ تعادل در جنبه‌های مختلف زندگی فردی و اجتماعی ازجمله روابط انسان با خدا، رابطۀ افراد خانواده و افراد جامعه، معرفی و او را برهم‌زنندۀ تعادل اقتصادی جامعه، عامل ایجاد آشوب اجتماعی و ایجاد اضطراب و بی‌تعادلی ذهنی در افراد می‌داند و به این ترتیب، با بهره‌گیری از تجربۀ نامطلوب انسان از بی‌تعادلی که آن را ازطریق قوای ادراک حسی دریافت کرده است‌، مفهوم شیطان و پیروی از او را به‌صورت کاملاً ملموس در ذهن انسان به تصویر می‌کشد.

Analyzing the effect of balance schema on the conceptualization of Satan /Iblis in the Holy Quran: A cognitive approach

Based on cognitive studies, human beings understand abstract concepts based on experiential concepts. The Holy Qur’an, as a linguistic text, has conceptualized abstract concepts, using ideas and modes of reasoning grounds in the sensorymotor system. Using cognitive linguistics, this study seeks to examine the pattern of conceptualization of Satan in the Qur’an based on the balance schema as a schema that plays an important role in integrating various aspects of human understanding and is seen in the conceptualization of Satan in the Qur’an. There are two models of conceptualization in the Qur’an based on the balance scheme: 1 Satan introduces himself as the agent of creating balance and complementing the balance that God has created for human beings and in this way man is led to follow him. 2 By attributing concepts such as &Fitna&, &Rijz&, &Rijs&, &Nazgh&, &Murid&, &Khabt&, and &Istifzaz&, God introduces Satan as a disturbing factor of balance in various aspects of individual and social life, including human relations with God and the relationship between family members and members of society. Thus, by taking advantage of man’s unfavorable experience of the imbalance he has experienced through sensory powers, God depicts the concept of Satan and following him in a very tangible way in human mind.