واکاوی دلالت‌های واژگانی داستان ابلیس در داستان‌های متشابه قرآن کریم با رویکرد بافتی

بررسی دلالت واژگان در پرتو نظریۀ موسوم به بافت متن در علم معناشناسی اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا بررسی لایه‌های معنایی واژگان، تلاشی در خوانش متن در چارچوب بافت متنی قلمداد می‌شود و شناخت و آگاهی از دلالت بافت در زبان، در درک چرایی انتخاب واژگان گوناگون سهیم است و مخاطب از نحوۀ چیدمان و تفاوت در موقعیت‌های واژگان با تکیه بر دو محور جانشینی و همنشینی به معنا دست می‌یابد. در پژوهش حاضر کوشیده شده است با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی و با تکیه بر دو محور جانشینی و همنشینی، آیات متشابه داستان وسوسه ابلیس و رانده‌شدن او از بهشت بررسی ساختاری شوند. برخی از نتایج پژوهش نشان دادند در محور جانشینی، واژگان «وسوس، ازلّ»، «اخرج، اهبط و اذهب» و «اقعدنّ و ازینّ» به مقتضای بافت متنی و فضای حاکم بر داستان، گزینش شده‌اند و همین امر در انسجام و تکمیل زنجیرۀ معنایی بین واژگان جانشین موثر بوده است تا از این طریق به‌منظور القای مفهوم و معنای مدنظر متکلم، واژگان جانشین در خدمت بافت متن قرار گیرند و بار معنایی جدیدی با توجه به سیاق و آیات پیسین و پسین به فضای داستان بخشند و به نوعی به توسیع معنایی متن منجر شوند.

Analysis of Lexical Semantics of the Story of Iblis in similar stories of the Holy Quran with a Contextual approach

Investigating the meaning of words based on context is important because one of the common methods of understanding lexical semantics in a text is the contextual approach. Actually, we can understand real meaning by studying the semantic layers of words and achieve meaning based on two axes of syntagmatic and paradigmatic. The present study using a descriptiveanalytical method and relying on the two axes of syntagmatic and paradigmatic has tried to structurally study the similar verses to the story of the temptation of the devil and his expulsion from heaven. Some research results showed that in the axis of Paradigmatic, the words& “Tempted, Slipped”, “Go out, Descend &and “Adorning, Sitting” have been selected according to the textual context and the atmosphere of the story. And this factor has been effective in the coherence and completion of the semantic chain between the substitute words so that to induce the concept and meaning intended by the speaker, the substitute words serve the context of the text and give a new semantic load according to the context and verses back and forth to the story space, and somehow lead to the semantic expansion of the text.