نقد ترجمه سوره یوسف براساس بافت موقعیتیِ متن مبدا از دیدگاه مایکل هالیدی (برای نمونه، ترجمه صفارزاده و غراب)

سوره یوسف یکی از سوره‌های قرآن است که با شیوه‌ای بدیع، همه داستان یوسفِ پیامبر(ع) را از آغاز تا پایان گزارش کرده است. این سوره در پایان دوره مکّی نازل شد که فشار بر فراخوانی اسلام به اوج خود رسیده بود؛ ازاین‌رو، با شیوه‌ای تعلیمی خطابی، پیامبر اسلام را مستقیم و همه مومنان را غیرمستقیم خطاب می‌کند. در این جستار، تلاش شده است با بهره‌گیری از نظریه بافت موقعیتی در دستور نقش‌گرای نظام‌مند هالیدی و لزوم توجه به آن در فهم متن، ترجمه خانم صفارزاده و آقای غراب از بخش‌هایی از سوره یوسف، بررسی و دریافته شود آیا آن دو مترجم در انتقال بافت موقعیتی متن زبان عربی به زبان فارسی، موفّق بوده‌اند یا خیر. در گام نخست، ارکان بافت موقعیتی هالیدی (گستره، منش و شیوه سخن) در متنِ عربی بخشی از سوره بررسی می‌شود، سپس به اندازه توجه مترجمان به این بافت موقعیتی اشاره می‌شود. ترجمه‌های مطالعه‌شدۀ این جستار، کمتر بر مبنای بافت موقعیتیِ متن عربی و بیشتر بر پایه نگاه به ظاهر آن بوده است؛ ازاین‌روست که خواننده ترجمه فارسی نمی‌تواند به‌خوبی از نقش اندیشگانی، بینافردی و متنیِ زبان اصلی (عربی) و جایگاه عاملان گفتگو در داستان یوسف آگاه شود.

Critique of the translation of Surah Yusuf based on the situational context of the source text from Michael Halliday’s point of view (Case study: Saffarzadeh and Ghorab translation)

Surah Yusuf is one of the surahs of the Qur’an which has narrated the whole story of the Prophet Yusuf (pbuh) from the beginning to the end in a novel way. This surah was revealed at the end of the Meccan period when the pressure on the call to Islam reached its peak, and therefore, in a didactic way, it addressed the Prophet of Islam directly and all the believers indirectly. This paper attempts to examine the translation of parts of Surah Yusuf by using the theory of situational context in Halliday’s systemic functional grammar and the need to pay attention to it in understanding the text and to find whether both translators were successfully translated the source text from Arabic to Farsi or not. Therefore, in the first step, we examine the elements of the Holliday situational context (field, mode and tenor) in the Arabic text of a part of the surah, then we point out the extent to which translators regard to this situational context in their translation. It seems that our translators in this article (Saffarzadeh and Ghorab) have paid less attention to this Arabic textual context, and have translated more by looking at the appearance of the text. Therefore, the reader of the Persian translation cannot be well aware of the ideational, interpersonal, and textual metafunction of the original language (Arabic) and the position of the actors in the story of Yusuf.