گونه‌شناسی ساختار چینش آیات در رکوعات قرآنی (مطالعۀ موردی سوره بقره)

یکی از مباحث جدید قرآن‌شناسی، مطالعۀ الگوهای گفته‌پردازی در زبان (بیان) قرآن کریم است. بررسی این موضوع از زوایای مختلف امکان‌پذیر است؛ یکی از آنها بازخوانی کوشش‌های مرتبط با این موضوع در میان متقدمان است. همچنین، بازخوانی و تحلیل رکوعات قرآنی که از تقسیم‌بندی‌های کهن متن قرآن کریم بوده و با علامت «ع» در برخی مصاحف شناخته شده، با این نگاه از نقطه‌های شروع در این مباحث است. با مطالعۀ چینش آیات در رکوعات یک سوره، الگوهای متن‌سازی (گفته‌پردازی) و ساختار متن قرآن کریم استخراج می‌شوند. جستار حاضر درصدد است با بهره‌گیری از روش‌های مختلف تحلیل شکلی و محتوایی و نیز روش‌های نقد متن به این پرسش پاسخ دهد که چینش آیات در رکوعات سورۀ بقره بر چه الگوهایی استوار است تا بدین‌وسیله الگوهای گفته‌پردازی را بازشناسد. بررسی‌ها نشان می‌دهند الگوهای گفته‌پردازی در این سوره به الگوهای عمومی شامل بلاغت سامی (ارتباط متقابل متون به‌صورت متوازی و دایره‌ای)، ساختار شمارشی، تقابل یا گفتمان برابر (تقابل دوگان ایمان و کفر و انفاق و ربا) ساختار توالی (ترتیب زمانی اعطای نعمت‌ها به بنی‌اسرائیل و ذکر انبیای الهی به‌ترتیب زمانی)، شیوۀ تفصیل با بیان مصداق و تمثیل (رفتارشناسی منافقین)، تصریف در بیان (پاسخ به شبهه معاد در قالب ذکر سه داستان)، الگوهای سبک‌ساز شامل شیوۀ بیانی یکسان در آیات رکوع (اوامر) و آغازین مشترک آیات رکوع، الگوهای مبتنی بر گونۀ سخن شامل سخن روایی که دربردارندۀ (داستان آدم و روایت طالوت و جالوت) و سخن حقوقی و بیان آیات‌الاحکام تقسیم می‌شوند.

Discourse Genres in Rokuat (Case Study of Surah AlBaqarah)

One of the newest topics of Quranic study is the discourse genres in the language of the Holy Qur’an which can be examined from different perspectives, one of them is to recite the efforts of Traditional scholars. For example, study about  Rokuat that includes verses related to an issue  and is an old divisions of the Holy Qur’an and identified with«ع»   in codices of quran. By studying the ordering of the verses in rokuat as a part of the revelation of a surah, we can extract the patterns of texturing and the text structure of the Holy Qur’an. The present article analyze surah al baqara as a case study. Surveys show that the discourse genres in surat albaqarah are as below: general patterns including semitic rhetoric (parallel construction, ring  composition , mirror composition ), numerical pattern, oppositional discourse (dual confrontation between faith and disbelief), the sequential pattern (the order of giving blessings to the Israelites), the logogenesis with example , the expression diversity(the response to the resurrection in the form of mention Three stories), stylistic patterns include the same expressive way in the verses of bowing (commands) and the beginning of the common verses of bowing; the patterns based on the speech genres contained narrative genre (the story of Adam and the narrations of the Talut and Goliath), and the legal speech(jurisprudence).