تحلیل گفتگوی حضرت موسی و فرعون در سایۀ مربع ایدئولوژیک ون دایک

تحلیل گفتمان انتقادی به عنوان رویکردی جدید از تحلیل گفتمان، روشی است که در کشف جهان‏بینی گفته‏ پرداز اهمیت بالایی دارد. تئون ون دایک از نظریه‏ پردازان برجسته‏ ی حوزه‏ ی تحلیل گفتمان انتقادی با تاکید بر این نکته که جهان‏بینی گفته‏ پرداز (ایدئولوژی) قابلیت بازنمایی در زبان را دارد؛ تئوری مربع ایدئولوژیک را بیان می‏کند. اصطلاح مربع ایدئولوژیک که از چهار ضلع تاکید بر ویژگی مثبت خود یا خودی ها، تاکید بر ویژگی منفی دیگران، کمرنگ جلوه دادن ویژگی‏های منفی خود یا خودی ها و کمرنگ جلوه دادن ویژگی مثبت دیگران تشکیل شده؛ ویژگی‏های متضاد گفتمان‏ها را نمایان و وجود قطب ‏بندی در جوامع را نیز توجیه می‏کند. در این مقاله، نگارنده با روش توصیفیتحلیلی بر آن است تا گفتگوی جریان یافته بین حضرت موسی و فرعون را که نمونه ای از داده ‏های قرآنی است، بر مبنای مربع ایدئولوژیک ون دایک تحلیل و بررسی کند تا ضمن کشف چگونگی بازنمود ایدئولوژی طرفین گفتگو در بافت درونی و بیرونی متن و شناخت عمیقتر لایه‏ های متن، قابلیت آزمون این نظریه در متن قرآنی را محک بزند. نتایج بررسی حاکی تحلیل گفتمان انتقادی، رویکردی جدید از تحلیل گفتمان، در کشف جهان‌بینی گفته‌پرداز اهمیت زیادی دارد. تئون ون دایک از نظریه‌پردازان برجستۀ حوزۀ تحلیل گفتمان انتقادی، با تاکید بر این نکته که جهان‌بینی گفته‌پرداز (ایدئولوژی) قابلیت بازنمایی در زبان را دارد، نظریۀ مربع ایدئولوژیک را بیان می‌کند. اصطلاح مربّع ایدئولوژیک از چهار ضلع تاکید بر ویژگی مثبت خود یا خودی‌ها، تاکید بر ویژگی منفی دیگران، کمرنگ جلوه دادن ویژگی‌های منفی خود یا خودی‌ها و کمرنگ جلوه دادن ویژگی مثبت دیگران تشکیل شده است. مربّع ایدئولوژیک ویژگی‌های متضاد گفتمان‌ها را نمایان و وجود قطب‌بندی در جوامع را نیز توجیه می‌کند. گفتگوی جریان‌یافته بین حضرت موسی و فرعون، تجلّی ماکتی از داده‌های قرآنی است. در این مقاله، نگارنده با روش توصیفی‌تحلیلی بر آن است این گفتگو را بر مبنای مربّع ایدئولوژیک ون دایک، تحلیل و بررسی کند تا ضمن کشف چگونگی بازنمود ایدئولوژی طرفین گفتگو در بافت درونی و بیرونی متن و شناخت عمیق‌تر لایه‌های متن، قابلیت آزمون این نظریه در متن قرآنی محک زده شود. نتایج بررسی نشان دادند گفتمان فرعون با کاربست صورت‌های مختلف زبانی، سعی در سیاه‌نمایی و مخدوش‌سازی آن دیگری موسی دارد؛ برخلاف موسی که گفتمانی بر پایۀ تقویت من ارائه می‌دهد. از آن است که گفتمان فرعون با کاربست صورت‏های مختلف زبانی سعی در سیاه‏ نمایی و مخدوش‏ سازی آن دیگریموسی دارد. بر خلاف موسی که گفتمانی بر پایه‏ ی تقویت من ارائه می‏دهد.

The analysis of the discourse of prophet Moses and Pharaoh in the vein of idological squad of Van Dijk

Analysis of critical speech as a new approach of speech analysis is a significant method in detecting the speechbased cosmology. Neon Van Dupek, one of the prominent theorists of critical speech analysis, emphasizing on this fact that speechbased cosmology (ideology) which has the capability to reflection in the language presents the quadrate theory of ideology. The term "ideology quadrate" composed of four sides emphasizing on our positive characteristics, negative features, paling our negative characteristics and other positive characteristics, makes clear the opposite characteristics of speech and justifies the polarization in the societies. Through descriptiveanalytical method, in the present paper, it has been tried to study and analyze the conversation between Moses and Pharaoh which is a representation of Quran’s data in order to detect the ideology reflection of conversation parties in the internal and external texture of text and deeply recognize the text layer as well as test the testability of this theory in Quran. The results of this study imply that the discourse of Pharaoh tries to distort the otherMosesthrough applying various language forms. It is in contrast to Moses who presents a discourse based on my enhancement.