بررسی و تحلیل گفتگوهای سورۀ یوسف(ع) در قرآن براساس نظریۀ گرایس

کاربردشناسی زبان، یکی از دانش‌های بین‌رشته‌ای است که هدف آن، تامل و دقت در سازوکار رابطۀ ساختار و عناصر سازندۀیک متن برای درک بهتر چگونگی روند تکوین معنی و معانی نهفته در آن است. مکالمه و گفت‌وگو یکی از عناصر سازندۀ هر متن روایی است که در ایجاد و انتقال معنی متن نقش محوری دارد؛ ازاین‌رو در این پژوهش مکالمه‌های روایت یوسف(ع) در قرآن براساس نظریۀ قواعد مکالمۀ گرایس به روش توصیفی‌تحلیلی بررسی شده است تا به این پرسش‌ها پاسخ داده شود که در این روایت نحوۀ کاربرد و تخطی از اصول تعاون چگونه بوده است و اینکه این تخطی‌ها چه تاثیری در شکل‌گیری معنای این روایت دارند. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد در 84 آیۀ متضمن عنصر گفتگو در این روایت، 71 نمونه نقض و تخطی از قواعد مکالمه ازسوی یک یا هر دو طرف مکالمه دیده می‌شود. بیشترین تخطی در اصل کمیت با 34 نمونه و سپس در اصول کیفیت با 17 نمونه، ارتباط و شیوه با 8 نمونه است. همچنین مشخص شد بخش اعظم بار معنایی این روایت و تصویر ذهنی حاصل از شخصیت‌های اصلی آن در نظر خواننده وابسته به تکرار عامدانۀ نقض قواعد مکالمه با انگیزه‌های خاص در حین گفتگوها است.