نجوم جدید پس از دارالفنون

تاکنون مقالات ارزشمندی در خصوص ورود نجوم جدید به ایران نوشته شده‌است. مسالۀ اصلی اغلب این پژوهش‌ها، محتوای نسخه‌های خطی‌ای است که برای اولین بار در این زمینه نوشته شده‌اند. در حالی که بسیاری از این نوشته‌ها، در عمل تاثیر چندانی بر جامعۀ علمی ایران نداشته‌اند و نتوانسته‌اند موجب انتشار نجوم جدید در ایران بشوند. در این مقاله علاوه بر کتاب‌های نوشته شده، برخی از عوامل اجتماعی این موضوع نیز مطرح شده‌اند. تاسیس مدرسۀ دارالفنون و وزارت علوم در دورۀ ناصرالدین شاه و انتشار کتاب‌های چاپ سنگی از جملۀ این موضوعات است که بنابر دلایلی که در متن مقاله آمده است، به گسترش نجوم جدید در جامعۀ ایرانی سرعت بخشیدند. به همین منظور در بخشی از این مقاله به جایگاه ویژۀ اعتضاد السلطنه و عبدالغفار نجم‌الدوله در این زمینه پرداخته شده است و موضوع اعزام دانشجویان به خارج از کشور و تاثیر آن بر آشنایی ایرانیان به نجوم جدید مطرح شده است.

Post Dār alfunūn Astronomy

The introduction of modern astronomy into Iran has already been treated in some valuable papers. Most of these researches have focused on the first manuscripts written on this subject. Nevertheless, the fact remains that most of these manuscripts didn’t have a formative influence on the Iranian scientific community and didn’s lead to a rapid dissemination of modern astronomy in Iran. In this paper, we mention some social factors which influenced the spread of new astronomy in Iran. Among them, we pay special attention to the inauguration of the Dār alfunūn and the establishment of the Ministry of Science during Nāṣir alDīn Shāh’s reign. We emphacise the role played by Iʿtiḍād alSalṭana and ʿAbd alGhaffār alNajm alDawla as well as the contribution made by some Iranian students graduated from foreing educational establishments in the dissemination of modern astronomy in Iran