جایگاه ساز عود و انواع مختلف آن در تاریخ موسیقی ایرانِ پس از اسلام

یکی از مباحث تاریخ موسیقی ایران در دورۀ اسلامی، جایگاه و اهمیت ساز عود است. این ساز با عنوان «بربت» در دورۀ ساسانی شکوفا شد و پس از اسلام با عنوان «عود» در سرزمین‌های مختلف اسلامی اشاعه یافت و در موسیقی ایران نیز تا اواخر عصر صفوی دارای اعتبار بود. موسیقی‌دانان قدیم ایران، از نخستین متون موسیقی پس از اسلام در قرون سوم و چهارم هجری تا رسالات موسیقی دورۀ صفوی در قرن یازدهم هجری، به برتری ساز عود نسبت به سازهای دیگر اذعان داشته‌اند. در مقالۀ حاضر قصد داریم به مطالعۀ ویژگی‌های ساختمان عود و انواع آن بپردازیم. با استناد به رسالات موسیقی قدیم، عود در اندازه‌های مختلف و حداقل در دو اندازۀ کاسه‌بزرگ و کاسه‌کوچک ساخته می‌شد و انواع مختلف عود گاهی با اسامی دیگر نیز نامیده می‌شدند. اختلاف در تعداد زه‌های ساز از دیگر وجوه تمایز انواع عود در رسالات موسیقی قدیم است.

The Place of Oud and its Various Types in the Islamic Eras of Persian Music History

One of the chapters in the history of Iranian music is the place and significance of the musical instrument called Oud. This instrument, initially named “Barbat”, emerged during the Sassanid dynasty. Generally known under the name “Oud” in Islamic era, it became grepopular in Islamic countries. In Iran, this instrument enjoyed great importance until the fall of the Safavid dynasty. From the early treatises on music, dating back to the third or fourth century A.H. to the documents belonging to the Safavid era, Oud was considered the most preponderant instrument in comparison with other instruments. In this paper, we propsose to study the structural features and different types of this instrument. According to the old literature on music, Oud has had various sizes and different types of Oud used to be called by different names. Difference in the number of strings has been another distinctive feature of various types of Oud mentioned in the old literature.