توصیف مقدماتی نظریه‌های صبح کاذب در نجوم دوره اسلامی

در نجوم دوره‌ اسلامی، بین‌الطلوعین نجومی را «صبح صادق» می‌نامیدند. در احکام اسلامی، رویت این پدیده، شاخص شروعِ وقت نماز صبح است. همچنین گزارش‌هایی درباره رویت‌پذیر بودن هاله‌ای کم‌نور به شکلی کشیده پیش از صبح صادق، که «صبح کاذب» نامیده می‌شد، [از دوره اسلامی] بر جای مانده است. اخترشناسی جدید علت صبح کاذب را بازتاب نورخورشید از ذرات غبار بین سیاره‌ای می‌داند و آن را نور منطقه‌البروجی می‌نامد؛ زیرا در راستای دایرهالبروج امتداد می‌یابد. بیشتر منجمان دوره اسلامی منشا این پدیده را همانند صبح صادق،‌ بازتاب نور خورشید در جوّ زمین پنداشته‌اند. البته برخی از آنان، بنا بر شواهد به دست آمده از رصدهایشان دریافته بودند که منشا صبح کاذب نمی‌تواند پراکندگی نور خورشید در جوّ زمین باشد؛ اما نتوانسته بودند نظریه علمی جدیدی را برای تبیین منشا واقعی آن جایگزین نظریه‌های موجود کنند. در این توصیف مقدماتی، نظریه‌های گوناگون درباره منشا و ویژگی‌های ظاهری صبح کاذب، از بین متون چاپ شده و چاپ نشده نجوم دوره اسلامی، انتخاب و عرضه شده است.