مد‌ل سازی ریاضی برای استخراج تقویم هجری قمری قراردادی

تاریخ نویسان و سایر پژوهشگران درباره چگونگی پیدایی و سیر تحول تقویم هجری قمری در بخش های مختلف جزیره العرب، در 18 سال نخست پس از هجرت پیامبر اکرم (ص) اختلاف نظر دارند. هریک از این پژوهشگران با استناد به آیات شریفه قرآن مجید که موضوع آن نجوم و تقویم است و نیز به استناد قراردادها، صلح‌نامه‌ها، فرامین و نامه‌های نوشته شده در این سال‌ها و انبوه روایات نقل شده در کتب تاریخ و علوم دینی دوره اسلامی، نظراتی متفاوت و گاه متناقض، اظهار کرده‌اند؛ اما تاکنون، هیچ یک از آنها از دایره فرض و گمان فراتر نرفته‌اند (عبداللهی، ص 15-18،22-26،30؛ مهدی، ص10-19، 28، 39-52، 67، 69).از اواسط قرن دوم هجری قمری تا زمان حاضر ، محاسبات تقویم هجری قمری، همواره مورد توجه پژوهشگران بوده است. برخی از این پژوهشگران برای پاسخ گویی به نیازهای روزمره روزگار خود، روش‌های محاسباتی و جدولی را ارایه کرده‌اند. با‌ اینکه، هریک از این روش‌ها بسته به مورد استفاده آنها دارای مزایا و محاسنی است؛ اما انجام محاسبات ارایه شده در آنها به سهولت برای همگان امکان پذیر نیست. برای برطرف کردن این ضعف، نگارنده به کمک رایانه به پژوهش در زمینه مدل‌سازی ریاضی برای استخراج تقویم هجری قمری قراردادی پرداخته و بر اساس نتایج به دست آمده، دو معادله طرح کرده که در مقاله حاضر به پژوهندگانی که به نحوی با مسایل تقویم هجری قمری قراردادی سروکار دارند، تقدیم می‌شود (صیاد، «معادله‌ها»، ص175-181). معادلات این مقاله برای بازه زمانی نامحدود (از سال 1 هجری قمری قراردادی به بعد)، امکان می‌دهند که تقویم هجری قمری قراردادی، از لحاظ تعیین سال‌های عادی و کبیسه، روزِ سال و روزِ هفته ، محاسبه شود.