نگاه تاویل گرایانۀ شیخ احمد احسایی به طبیعت و پدیده های طبیعی بر مبنای آیات قرآن

شیخیه ازجمله فرقه‌هایی است که خود را به‌ طور کامل از جهان پیرامونی جدا نساخته و طبیعت را همواره جزئی از آنچه باید مورد توجه قرار گیرد دانسته است. شیخ احمد احسایی از عالمان دینی نیمۀ نخست قرن سیزدهم ه ق و پایه‌گذار نظریات فرقۀ شیخیه بود که آثار متعددی با موضوعات گوناگون اعتقادی، کلامی، فلسفی و فقهی از خود برجای گذاشته است. التفات به طبیعت و پدیده‌های جهان خلقت و ارتباط آن با دین، مذهب و شریعت در آرای مختلف احسایی به‌چشم می‌خورد. او به تاویل آیاتی از قرآن که اشاراتی به پدیده‌های طبیعی دارد پرداخته است و درخصوص مسائلی مانند روند خلقت انسان، معنای آب، آسمان و هوا سخن می‌گوید. این نگاه پررنگ به طبیعت را می‌توان در آثار شاگردان و پیروان وی مانند سیدکاظم رشتی و محمدکریم‌خان کرمانی هم دید، تا جایی که این افراد دارای رساله‌هایی مستقل در علوم طبیعی مانند هیئت و پزشکی هستند. این نوشته سعی بر آن دارد مقداری به تاویلات شیخ احمد از آیات قرآنی مرتبط با طبیعت بپردازد تا آشنایی بیش‌تر و دقیق‌تری با آرا و جهان‌نگری یک عالم دینی مطرح و بنیان‌گذار یکی از فرقه‌های مذهبی با نفوذ عصر قاجار که تفکرات او در زمان ورود گستردۀ مظاهر تمدنی غرب به کشور طرفدارانی داشت، به ‌دست آید.

the hermeneutic view of shaykh aḥmad aḥsāʾī on nature and natural phenomena; based on the verses of the quran

the shaykhi is one of those religious sects that did not completely separate itself from the surrounding world and always considered nature as a part of what should be taken into consideration. shaykh aḥmad aḥsāʾī was one of the muslim religious scholars of the first half of the 13th ah/19th ad century and the founder of the ideas of the shaykhi thought, who has left numerous works on various topics of faith, theology, philosophy, and jurisprudence. paying attention to nature and phenomena of the world and its connection with religion and sharīʿat is obvious in different aḥsāʾī’s opinions. he has interpreted verses of the quran that refer to natural phenomena and has given opinions about them and some issues such as the process of human creation, and the meaning of water, sky, and air. this kind of approach to nature can be seen in the works of his students and followers such as sayyid kāẓim rashtī and ḥāj muḥammad-karīm khān kirmānī, to the extent that these people have special treatises in natural sciences such as cosmology and medicine. this article tries to express shaykh aḥmad’s interpretations of some of these verses, so it can help us to know more and better the opinions and worldview of a prominent religious scholar and the founder of one of the influential sects in the qajar era, whose ideas had fans at the time of the widespread entry of the manifestations western civilizations into persia.