بررسی میزان تاثیرپذیری ابوالعز جزری (د. 602ق/1205م) از ایده‌های بنی موسی بن شاکر (قرن 3ق/9م) در طراحی فواره های خودکار

مبحث فواره‌های خودکار یا فواره‌هایی که بدون دخالت عامل خارجی در فواصل زمانی مشخص تغییرشکل می‌دهند، یکی از موضوعاتی است که در کتاب‌های حیل دورۀ اسلامی (معادل تقریبی مهندسی مکانیک) آمده است. اولین نمونه‌ها از این نوع فواره را بنی موسی بن شاکر (قرن 3ق/9م) در کتاب الحیل خود آورده‌اند. ظاهراً این طرح‌ها مستقل از میراث یونانی و حاصل نبوغ و تفکر بنی موسی بن شاکر بوده است. پس از بنی موسی، ابوالعز جزری (د. 602ق/1205م) در بخش فواره‌های خودکار کتاب خود، الجامع بین العلم و العمل النافع فی صناعة الحیل، ضمن ایراد گرفتن از طرح‌های فوارۀ بنی موسی، نمونه‌های جدیدی از این نوع فواره ارائه کرده است. به‌رغم تفاوت ظاهری طرح‌های جزری با فواره‌های توسط بنی موسی و تاکید جزری بر الگو نگرفتن از روش‌های آنان در طراحی فواره‌ها، به نظر می‌رسد که وی تا حد زیادی تحت تاثیر ایده‌های آنان بوده است. در مقالۀ حاضر ضمن شرح مختصری از فواره‌های خودکار در دو کتاب مذکور، میزان این تاثیرپذیری بررسی می‌شود.

investigation of the influence of abul az jezari on the ideas of bani musa bin shaker in the design of automatic fountains

the subject of automatic fountains or fountains that change their shape without the intervention of an external agent at specific time intervals is one of the subjects mentioned in the books of muslim scientists in the domain of al-hiyal. , (the approximate equivalent of mechanical engineering). the first examples of this type of fountain are given by banū mūsā ibn shākir in the book al-hiyal. apparently these designs were independent of greek heritage and the result of the genius and thought of banū mūsā ibn shākir. after banū mūsā, al-jazarī in the automatic fountains section of his book while criticizing the fountain designs of bani-musa provided new examples of this type of fountain. despite the apparent difference between al-jazarī’s designs and the fountains designed by banū mūsā and al-jazarī’s emphasis on not using their methods in fountain design, it seems that he has been largely influenced by the ideas of by banū mūsā in this book, together with a brief description of automatic fountains from the two books mentioned, the extent of this effectiveness is examined.