گزارشی از نسخه‌ای در رد نظریات مادی‌گرایانه داروین متعلق به دورۀ قاجاریه (1330ق)

نخستین رساله‌ای که در نقد نظریۀ‌ داروین، به فارسی نوشته و در سال 1298ق منتشر شد، نیچریه سید جمال‌الدین اسدآبادی است. رساله‌ای دیگر نیز در سال 1299ق با عنوان آیات بینات به قلم آیت‌اللّه محمدحسین شهرستانی به فارسی نوشته شده است. سپس کتاب مفصل آیت‌اللّه محمدرضا نجفی اصفهانی، که در سال 1331ق و با عنوان نقد فلسفه داروَن منتشر شده است، ظاهراً سومین اثر مطالعه شده در بررسی نظریۀ داروین است. مرآت العقل اثری در علم به فارسی است که در سال 1330ق به قلم آیت‌اللّه محمد علی سنقری حائری (1293-1378ق) از علمای برجستۀ کربلا نوشته شده است. وی در جلد اول که شامل یک دیباچه و سه مقاله است، به اشکالات و تناقضات «مادیین» (ماده‌گرایان) می‌پردازد و با روش فلسفی-کلامی آنها را نقد می‌کند و سپس در مقالۀ سوم زیر عنوان «ابطال نوامیس اربع» به چهار محور اصلی نظریۀ داروین اشاره می‌کند و به زعم خود فساد هر یک را برمی‌شمارد. ادعا این است که با وجود این کتاب که به فارسی و در 1330ق نوشته شده است، می‌توان فصل نوینی را در مطالعات تاریخ علم دوران قاجار گشود.

A Report of a Manuscript against Darwinian materialistic Theory in Qajar Period

The first treatise written in Persian to criticize Darwin’s theory and published in 1880 isJamāl alDīn alAfghānī’s Niychirīya. Another treatise written in Persian in this subject by Ayatollah MuḥammadḤusayn Shahristānī in 1881 titled Āyāt Bayyināt. Following that treatise, adetailed book published in 1912 by Ayatollah MuḥammadRiẓā NajafīIṣfahānī, titled Naqd Falsafat Dārwan. Mirʾāt alʿAql (The Mirror of Reason), a book in theology, is written in Persian by Ayatollah Muḥammad‘Alī SunqurīḤāʾirī (18761958) in 1911.The firstvolume includes an introduction and three chapters, containing the problems of materialism anditscontradictions. Sunqurī critiques materialism in a philosophicaltheological way. Then he, in the third chapter, “Nawāmīs Arbaʾa”, addressed the four main axes of Darwin’s theory and consider its corruptions, according to his own opinion. I claim that this book was a turning point in the history of science in Qajar period