روش‌های تمثیلی و اندیشه‌های کهانت در فردوس الحکمۀ ابن ربن طبری

دانش پزشکی در آغاز پیشینۀ تاریخی خود با خرافات و روش‌های سحرآمیز همراه بود. پس از آنکه پزشکی از خرافات جدا شد و بر پایۀ چند اصل کلی و تجربۀ بالینی قرار گرفت کماکان روش‌های غیر علمی در آن تاثیرگذار بوده است. فردوس الحکمه از جملۀ نخستین آثار جامع پزشکی دورۀ اسلامی است امادر آن می‌توان اشارات و تجویز روش‌های غیر علمی را به وفور مشاهده کرد. در این مقاله که به روش توصیفی و با تکیه بر فردوس الحکمۀ طبری تالیف شده است، تلاش می‌شود به کاربرد و اثر بخشی طلسمات، تعاویذ و روش‌های جادویی در دانش پزشکی پرداخته شود. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که طبری به تاثیر و ارتباط علم تنجیم و خواص جانداران و کارکرد طلسمات در دانش پزشکی اعتقاد داشته است؛ از این رو وی با تاثیرپذیری از مکاتب پزشکی تمدن‌های پیشین و باورپذیری از طبابت عامیانه، سحر و جادو را منشا بروز بیماری دانسته و در درمان بیماری‌ها و تجویز دارو شیوه‌های آمیخته با خرافات و کارکرد تعاویذ را از نظر دور نداشته است و به سحر و طلسم‌های مختلف توسل می‌جوید.

Allegorical and Magical Methods in Ibn Rabban Ṭabarī’s Firdaws alḤikma

Medical practice was mixed, from the very beginning, with superstitious and magical concepts and methods. Even when medicine freed itself from superstition and was based on general pricniples and clinical examination, some vestiges of nonscientific methods and concepts could still be witnessed in it. Firdaws alḤikma is one of the earliest medical texts of Islamic period in which some traces of nonscientific concepts and prescriptions are attested. In this article, we intend to treat the use of talismans, charms and magical methods in the medical practice. Our research shows that the author believed in the relation between astrology, the properties of living beings, and use of talismans in medicine. In this respect he was influenced by former medical schools.