بررسی اثرات خشک‌سالی و شوری برکیفیت شیمیایی آبخوان دشت زنجان

سابقه و هدف: با توجه به وقوع دوره‌های خشک‌سالی و افزایش بهره‌برداری از آبخوان، گسترش کشاورزی و افزایش برداشت آب‌های زیرزمینی،  تراز سطح آب زیرزمینی در دشت زنجان کاهش‌یافته است که این امر علاوه بر پایین رفتن تراز سطح آب زیرزمینی، کاهش راندمان چاه‌ها، تخریب کیفی و افزایش املاح آب زیرزمینی را نیز در پی دارد که خود سبب تخریب کیفیت منابع و برهم خوردن تعادل آب‌های شور و شیرین گردیده است.روش بررسی: جهت بررسی کیفیت و روند تغییرات پارامترهای کیفی سفره آبی این دشت از اطلاعات 45 نقطه نمونه‌برداری ازچاه‌های موجود در منطقه استفاده‌ شده است. در مرحله اول با جمع‌آوری اطلاعات موثق درزمینه کیفیت شیمیایی سفره آب‌های زیرزمینی منطقه به بررسی روند تغییرات غلظت یون‌های کلسیم، منیزیم، سدیم، بی‌کربنات، کلراید و سولفات در طی سال‌های 1384 تا1394 پرداخته شد. در ادامه ph و هدایت الکتریکی جهت تعیین کیفیت شیمیایی چاه‌های منطقه طی ده سال مورد بررسی قرار گرفت. در نهایت میزان تغییرات یون‌ها و کیفیت آب طی بازه زمانی ده ساله بررسی و نتایج با استفاده از نمودارهای پایپر، شولر، و یلکاکس و دورو تحلیل گردید. در این پژوهش همه موارد اخلاقی رعایت شده است و مولفان مقاله هیچ‌گونه تضاد منافعی گزارش نکرده‌اند.یافته‌ها: حدود 70 درصد نمونه‌ها تیپ بی‌کربناته دارند. این امر نشان‌دهنده کیفیت بالای آب‌های زیرزمینی در دشت زنجان است با توجه به اینکه نمودار ویل کاکس از دو فاکتور هدایت الکتریکی (ec) و نسبت جذب سدیم (sar) جهت طبقه‌بندی مصرف آب کشاورزی استفاده می‌نماید، دیاگرام ویل‌کاکس نمونه آب‌های زیرزمینی گروه c2-s1 و c3-s1 قرار می‌گیرد. لذا وضعیت آب زیرزمینی دشت زنجان ازلحاظ مصرف کشاورزی مناسب است. اما در صورت ادامه روند فعلی در خصوص کاهش تراز سطح آب زیرزمینی در محدوده دشت زنجان، در سال‌های آینده با کاهش کیفیت آب و افزایش شوری مواجه خواهیم شد.نتیجه‌گیری: بررسی کیفیت شیمیایی چاه‌های دشت نشان می‌دهد که اکثر پارمترهای کیفی مرتبط با شوری در محدوده قابل‌قبول قرار دارد. با توجه به نتایج مطالعه می‌توان گفت روند افزایشی در میزان املاح موجود در آب و روند نزولی دبی جریان و افت آب‌های زیرزمینی، در آینده‌ای نه‌چندان دور کاهش کیفیت شیمیایی آب را جهت استفاده‌های گوناگون سبب می‌شود.