تبیین روابط ساختاری بین نیازهای بنیادین روان‌شناختی و کیفیت زندگی با میانجیگری هوش هیجانی در نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست

زمینه و هدف: از‌دست‌دادن محبت والدین موجب می‌شود نیازهای رشدی نوجوان ناکام بماند. این امر بحران‌ها و آسیب‌های روانی-رفتاری-اجتماعی در بین نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست و کیفیت زندگی پایین‌تر را به‌دنبال دارد. هدف پژوهش حاضر تبیین روابط ساختاری بین نیازهای بنیادین روان‌شناختی و کیفیت زندگی با میانجیگری هوش هیجانی در نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست بود.روش‌بررسی: روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی بود. جامعهٔ آماری پژوهش را نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست ساکن در مراکز شبه‌خانوادهٔ استان تهران به تعداد 1639 نفر در سال 1398 تشکیل دادند. از میان آن‌ها تعداد 258 نفر به‌روش نمونه‌‌گیری دردسترس از نوزده مرکز واقع در شهرستان‌های تهران، پرند، ری، شمیرانات، شهریار و ملارد انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسش‌نامهٔ نیازهای اساسی (صاحبی، 1382)، مقیاس هوش هیجانی (شات و همکاران، 1998) و پرسش‌نامهٔ کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (1989) بود. داده‌های پژوهش حاضر استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و ضریب همبستگی پیرسون توسط نرم‌افزارهای amos و spss در سطح معناداری 0٫05 تحلیل شدند.یافته‌ها: نتایج نشان داد، نیازهای بنیادین روان‌شناختی بر کیفیت زندگی دارای اثر کل بود (0٫001=p و 0٫398=β). نیازهای بنیادین روان‌شناختی بر هوش هیجانی اثر مستقیم داشت (0٫001=pو 0٫687=β). هوش هیجانی بر کیفیت زندگی دارای اثر مستقیم بود (0٫001=p و 0٫618=β). همچنین نیازهای بنیادین روان‌شناختی با میانجیگری هوش هیجانی بر کیفیت زندگی اثر غیرمستقیم داشت (0٫001=p، 0٫425=β). همچنین مدل مفروض با داده‌های گردآوری‌شده برازش داشت (114٫03=2x و 0٫957=cfi، 0٫930=gfi و 0٫893=agfi و 0٫067=rmsea).نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های پژوهش در نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست هوش هیجانی رابطهٔ بین نیازهای بنیادین را با کیفیت زندگی به‌صورت مثبت میانجیگری می‌کند.

explaining the structural relationships between basic psychological needs and quality of life with the mediating role of emotional intelligence in orphan and mistreated adolescents

background & objectives: mistreated and orphan children are those whose parents (guardians) lack the necessary social, moral, and behavioral capability to take care of them for several reasons, such as addiction, physical or psychological harm and abuse. parents and other people living with adolescents can define the quality of their life by providing proper supports. the psychological disorders that these children and adolescents experience usually decrease their quality of life and interpersonal relationships. it seems that by satisfying their basic psychological needs, people can achieve a proper level of emotional management, in other words, emotional intelligence, to achieve a desired quality and satisfaction in life. emotional intelligence refers to a set of abilities and capabilities essential for human social life. this study aimed to explain the structural relationships between the basic psychological needs and the life quality based on the mediating role of emotional intelligence on mistreated and orphan adolescents.methods: this research is a descriptive correlational study and the statistical population consisted of 1639 orphan and mistreated adolescents living in the family–like centers in tehran province, iran in 2019. of whom, 258 people were selected by the available sampling method from 19 centers in tehran, parand, rey, shemiranat, shahriar, and mallard cities. the inclusion criteria were continuous residence in family–like centers, no chronic physical or mental illness, no medication for specific illnesses, and no psychotherapy for the last year. the study data were collected via the following tools: the basic needs questionnaire (sahebi, 2004), the emotional intelligence scale (schutte et al., 1998), and the world health organization quality of life questionnaire (whoqol) (who, 1998). descriptive statistics such as mean and standard deviation as well as structural equation modeling and the pearson correlation coefficient were used to analyze the data in amos and spss softwares. the significance level was set at 0.05.results: the results showed that basic psychological needs generally effect the quality of life (p=0.001, β=0.398). basic psychological needs directly effects emotional intelligence (p=0.001, β=0.687). emotional intelligence directly effects the quality of life (p=0.001, β=0.618). the basic psychological needs indirectly affects the quality of life mediated by emotional intelligence (p=0.001, β=0.425). also, the hypothesized model fitted with the collected data (χ2=114.03, cfi=0.957, gfi=0.930, agfi=0.893, and rmsea=0.067).conclusion: according to the study findings, emotional intelligence directly mediates the relationship between basic needs and quality of life in orphan and mistreated adolescents.