نقش مولفه‌های زیستی، عاطفی، روانی و شخصیتی مادران دارای کودک استثنایی در مقایسه با مادران کودکان عادی شهرستان یزد

زمینه و هدف: داشتن کودکی دارای ناتوانی علاوه ‌بر فشار مالی و بار مراقبتی زیاد، تنش‌های جسمی-روانی شدیدی را بر والدین به‌خصوص مادر وارد می‌کند؛ ازاین‌رو، تحقیق حاضر به مقایسۀ مولفه‌های زیستی، عاطفی، روانی و شخصیتی مادران دارای کودک استثنایی با مادران کودکان عادی در شهرستان یزد پرداخت. روش‌بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی-تحلیلی با روش تحقیق علّی-مقایسه‌ای بود. جامعۀ آماری پژوهش را تمامی مادران دارای کودکان استثنایی تحت پوشش بهزیستی شهرستان یزد در سال 1399 تشکیل دادند. در این پژوهش باتوجه به زمان، بودجه و امکانات، 164 مادر دارای فرزند استثنایی و 164 مادر دارای کودک عادی با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای تصادفی انتخاب شدند. به‌منظور گردآوری داده‌ها از پرسشنامۀ ویژگی‌های زیستی، روانی و اجتماعی (افروز، 1383)، پرسشنامۀ سلامت عمومی (گلدبرگ و هیلر، 1979) و پرسشنامۀ پنج‌عاملی شخصیت-نئو (کاستا و مک‌کری، 1980) استفاده شد. تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار spss نسخهٔ 21 و آزمون‌های خی‌دو و تی صورت گرفت. سطح معناداری برای تمامی آزمون‌ها 0٫05 در نظر گرفته شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین سن ازدواج، نوع ازدواج، تحصیلات، شغل، سن بارداری، بیماری جسمی، مصرف مواد یا مشروب، وضعیت روانی-عاطفی در طول بارداری، گروه خونی و سابقهٔ سقط یا مرده‌زایی در مادران دارای کودک استثنایی و عادی تفاوت آماری معناداری وجود داشت (0٫001>p)؛ همچنین مادران کودکان استثنایی از لحاظ وضعیت علائم جسمانی، اضطراب و بی‌خوابی، بدعملکردی اجتماعی، افسردگی و پنج عامل شخصیتی روان‌رنجوری، برون‌گرایی، گشودگی به تجربه، موافق‌بودن و وظیفه‌شناسی، عملکرد نامناسب‌تری درمقایسه با مادران کودکان عادی داشتند (0٫001>p). نتیجه‌گیری: براساس یافته‌های این پژوهش، مادران دارای کودک استثنایی عملکرد نامناسب‌تری در ابعاد زیستی، عاطفی و اجتماعی درمقایسه با مادران کودکان عادی در پیش از تولد کودک دارند. همچنین میزان سلامت روان و شخصیت آنان درمقایسه با مادران کودکان عادی وضعیت نامناسب‌‌تری دارد.

comparing biopsychological and personality characteristics between mothers with and without exceptional children

background & objectives: having a disabled child, in addition to financial pressure and high care burden, imposes extensive biopsychological stress on parents, especially mothers. few studies in iran have examined biopsychological and personality traits in the mothers of exceptional children before the child was born. the duty of parents, especially mothers in the family besides caring and educating their children, is to create a peaceful environment by establishing healthy relationships between family members, also help improve children’s independence; even if the child has exceptional conditions, such as intellectual disabilities, vision and hearing impairments, physical disabilities, and so on. therefore, this study aimed to compare biopsychological and personality components between mothers with and without exceptional children.methods: this was a descriptive–analytical and causal–comparative research study. the statistical population of the study consisted of all mothers with exceptional children covered by the welfare organization of yazd city, iran, in 2020–2021 (n=534 families). in total, 164 mothers with exceptional children and 164 mothers with typically–developing (td) children were selected by random multistage cluster sampling method. the inclusion criteria for the mothers of exceptional children were the age range of 17–60 years and having more than 2 exceptional children, aged 7–17 years. the exclusion criteria for this group included having a motor or perceptual disability that interfered with the interviews and completing the questionnaire, dissatisfaction to participate in the research, and failure to answer the researcher’s questions. the inclusion criteria for the mothers of td children consisted of the age range of 17–60 years, having a child aged 7–17 years, providing informed consent forms to participate in the research, and completing the research questionnaires. to collect the necessary data, the biological, psychosocial characteristics questionnaires (afrooz, 2004), the general health questionnaire (ghq–28; goldberg & hillier, 1979), and the neo–five factor inventory (neo–ffi; costa & mccrae, 1980) were used. the study tools were provided to the explored mothers in two phases; the first one was distributed and collected before the coronavirus disease 2019 (covid–19) outbreak by attending homes and schools; the second one was distributed and collected after the covid–19 outbreak through cyberspace or by sending it to the door of the house. the obtained data were analyzed using descriptive statistics (mean, standard deviation, & percentage) and inferential statistics (chi–squared test & independent samples t–test) in spss at a significance level of 0.05.results: the present research results indicated significant differences in marriage age, the type of marriage, educational level, occupational status, pregnancy age, physical illness, substance use disorders, psycho–emotional status during pregnancy, blood type, and the history of abortion or stillbirth between the evaluated mothers with exceptional and td children (p<0.001). additionally, the mothers of exceptional children presented higher levels of physical symptoms, anxiety, insomnia, social dysfunction, and depression, compared to the mothers of td children (p<0.001). in addition, neuroticism personality trait was more frequent in the mothers of exceptional children, compared to the mothers of td children (p<0.001). the mothers of td children reported more personality traits of extraversion, openness to experience, agreeableness, and conscientiousness, compared to their counterparts with exceptional children (p<0.001).conclusion: according to the current research findings, the mothers of exceptional children performed worse biologically, emotionally, and socially, compared to the mothers of td children before the birth of the child. moreover, their mental health and personality status were worse than their counterparts with td children.