تقابل مالکیت فکری و حق دسترسی به دارو در موافقتنامهٔ تریپس و اصلاحات آن

زمینه و هدف: این پژوهش با هدف بررسی حق دسترسی به دارو که از لوازم حق دسترسی به سلامتی است، با واکاوی موافقتنامهٔ تریپس و اقدامات بین‌المللی انجام‌شده در این راستا، صورت گرفت. در این مقاله بر اقدامات بین‌المللی انجام‌شده دربارهٔ حق دسترسی به دارو به‌عنوان یکی از حقوق بنیادین بشری، تمرکز شد.روش‌بررسی: این پژوهش با روش توصیفی و با ابزار کتابخانه‌ای انجام پذیرفت و با مدنظر قراردادن مقررات موافقتنامه راجع به جنبه‌های تجاری مالکیت فکری (تریپس) و استثنائات منظورشده برای تقدم سلامتی و بهداشت جهت اهمیت‌دادن به مقولهٔ حق دسترسی به دارو، اقدامات بین‌المللی انجام‌شده بررسی شد.یافته‌ها: باوجود اینکه در مقررات موافقتنامهٔ تریپس بر توجه به سلامتی و بهداشت تاکید شده است، بر اثر فشار و پیگیری طرفداران حقوق بشر براساس اعلامیهٔ دوحه موافقتنامهٔ تریپس اصلاح و مادهٔ 31 مکرر به مقررات موافقتنامهٔ مذکور الحاق گردید. با این اقدام نحوهٔ اعطای مجوزهای اجباری برای تولید و فروش دارو اصلاح شد و حق دسترسی به دارو تحت حمایت قرار گرفت.نتیجه‌گیری: براساس یافته‌ها می‌توان گفت که جنبهٔ حقوق بشری حق دسترسی به دارو بر جنبهٔ اقتصادی مالکیت فکری ابداع‌کنندگان دارو مقدم بوده و این حق به‌عنوان حق لازم جهت سلامت جسمی و روانی بشر، می‌تواند مدنظر و مطالبهٔ عمومی واقع شود. 

The Right to Health with Emphasis to Access to Medicine in the International Law

Background & Objectives: This study aimed to explore the right to access to medicine, i.e., that is necessary to the right to health, with the investigation through investigating the Agreement on Trade–Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS Agreement) and international measures that have been fulfilled in this way, accomplished. This study focused on performed achieved international measures on the right of access to medicine as a foundational human right.Methods: This descriptive study was conducted employing library researching. Given the TRIPS agreement, the provisions and exceptions that were considered for the priority of hygiene and health, the importance of the category of right to access to medicine, and the international measures that have been fulfilled, were studied. Accordingly, a distinctive manner of granting to a compulsory license for the production and sales of medicine was amended, and the right to access to medication was protected.Results: The obtained data suggested that despite the emphasis in the TRIPS agreement on hygiene and health in the effect and fallowing of advocates of human rights based on the Doha Declaration, the TRIPS agreement was amended and the Article 31bis was annexed to it.Conclusion: The results indicated that the human rights aspect of the right to access to medicine is prior to the economic issue of the intellectual property of pharmaceutical innovators. Moreover, this right, as a right, i.e., necessary for the bio psychological health of humans, could be considered and be publicly demanded.