بررسی مقایسه‌ای افسانه کُهزاد و بَسی با زال و رودابه‌ در شاهنامه فردوسی

داستان های عاشقانه ای مانند لیلی و مجنون، خسرو و شیرین، زال و رودابه و... بخشی غنی از ادبیات عاشقانه و غنایی این مرز و بوم را تشکیل می دهد. افزون بر این روایات مکتوب، گاه روایت عشق هایی جانسوز در میان عامه‌ مردم رواج دارد که کمتر مجال طرح و بررسی یافته اند. یکی از این روایت ها، روایتی است که علی حسین عالی نژاد، نقّال 73 ساله و اهل روستای رمقانِ استان فارس نقل می کند. نگارنده کوشیده است نخست به روش میدانی این افسانه را ثبت کند و سپس به روش کتابخانه ای و تحلیل محتوا، به بررسی مقایسه ای آن با روایت فردوسی بپردازد. پرسش اساسی این پژوهش این است که تفاوت ها و شباهت های روایت مکتوب و شفاهی در چه    بخش هایی است و این دگرگونی ها حاصل چیست؟ یافته های پژوهش نشان می دهد افسانه‌ عامیانه از دو بخش کاملاً مجزا تشکیل شده است: بخش نخست جز در برخی از جزییات بسیار شبیه به داستان زال و رودابه است؛ اما بخش دوم داستان، یک باره دگرگون می شود و خواننده با نمایشی کاملاً متفاوت روبه رو می شود. درباره‌ این روایت عامیانه، به طور کلی دو فرضیه را می توان طرح کرد: 1- افسانه‌ عامیانه، تقلید و آمیزشی از روایت زال و رودابه و داستان های عاشقانه باشد که ذهن راوی و نقّال ساخته و پرداخته است.2- نقّالان و راویان با آمیزش داستان عاشقانه‌ رایجی در میان مردم با داستان شاهنامه و دیگر روایت ها، داستانی نو بنیاد نهاده اند. به هر روی این روایت از جنبه های گوناگون مانند مکان داستان، شخصیت ها، فضا، برخی از رخدادهای داستانی، فرجام داستان و... با روایت شاهنامه‌ فردوسی تفاوت هایی دارد؛ اما در مجموع یکسانی های زیادی با روایت شاهنامه دارد.

a comparison of the legend of kohzad and basi with zal and rudabeh in ferdowsi’s shahnameh

love stories such as lily and majnoon, khosrow and shirin, zal and rudabeh, etc. are a rich part of the love and lyrical literature of this region. in addition to these written narrations, sometimes the narration of passionate loves is common among the general public, which has been less studied. one of these narrations is a narration narrated by ali hossein alinejad, a 73-year-old narrator from the village of romqan in fars province. the author has tried to record this myth first in the field method and then to compare it with ferdowsi's narrative through library method and content analysis. the main question of this research is what are the differences and similarities between written and oral narration and what are the results of these changes? the findings of the research show that the folk legend is composed of two completely separate parts: the first part is very similar to the story of zal and rudabeh except in some details; but the second part of the story suddenly changes and the reader is confronted with a completely different show. regarding this folklore narration, in general, two hypotheses can be proposed: 1- folk myth is an imitation and intercourse of zal and rudabeh narratives and love stories that have been made and narrated by the narrator and narrator. 2- narrators and the narrators have established a new story by mixing a common love story among the people with the story of shahnameh and other narrations. however, this narration differs from the narration of ferdowsi's shahnameh in various aspects such as the place of the story, characters, space, some narrative events, the end of the story, etc .; but in general, it has many similarities with the shahnameh narration.