جامعه‌شناسی غزلیات انوری و سعدی با رویکرد زبان‌شناسی نقش گرای هلیدی

انوری ابیوردی و سعدی شیرازی از غزلسرایان برجسته سده 6 و 7 ه.ق در عرصه غزلیات عاشقانه اند که وجود فاصله یک صد ساله بین آن دو  بررسی غزلیاتشان را از منظر جامعه شناسی حائز اهمیت می سازد. در مقاله حاضر با تکیه بر رویکرد زبان شناسی نقشگرای هلیدی که برای زبان نقش مهمی در بازنمایی جهان واقع و پدیده های اجتماعی قائل است، تحولات معنایی غزلیات انوری و سعدی و نحوه انعکاس بافت موقعیتی فردی و اجتماعی آنان در ساختار غزل، موضوع تحقیق قرار گرفته است. بنابراین، پرسش اصلی تحقیق حاضر این است که انواع فعل در غزلیات سعدی و انوری چه تحولات اجتماعی و فرهنگی را منعکس می سازد. بدین منظور، برمبنای روش توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر نظام گذرایی فعل در زبان شناسی نقشگرا، بسامد هر یک از فرآیند های فعلی - شامل رابطه ای، مادی، وجودی، کلامی، رفتاری و ذهنی- را در 100 غزل آغازین دیوان هر یک از دو شاعر مذکور استخراج کرده و نوع کارکرد هر فرآیند در پیوند با نقش بینافردی و گستره متنی هر یک با یکدیگر مقایسه شده است. نتیجه این بررسی نشان می دهد که غزلیات انوری غالباً مبتنی بر تجارب عاشقانه شخصی و به تمام معنا غزل است، حال آن که غزل سعدی دارای معانی و مفاهیم گوناگون فردی، اجتماعی، اخلاقی و تربیتی است که به شیوه ضمنی در سطوح استعاری، تمثیلی و کنایی زبان نمود پیدا کرده است.

the sociology of anvari’s and saadi’s lyric based on functional linguistics halliday

anvari abivardi and saadi shirazi are prominent poets in the field of lyric poetry, both of them are famous for composing love lyric poems. however, given the 100-year gap between the two poets, it is important to examine their lyricism from a sociological perspective. therefore, in the article based on functional linguistics halliday which has given to language an important role in the representation of the real world and social phenomena, the semantic changes of the lyric form in anvari and saadi's poems have been analyzed and how the individual and social situational context is reflected in transitive language system in the structure of anvari and saadi's sonnets, the subject of research has been included. for this purpose, first the frequency of each of the current processes in the first 100 lyric poems of each of the two mentioned poets is extracted, then the type of function of each process in relation to the interpersonal role and textual scope of each is compared. the study show that anvari's sonnets are often based on personal romantic experiences and lyric in every sense, while saadi's sonnets have various individual, social, moral and educational meanings and concepts that are implicitly and implicitly metaphorically.