سیمای حلاج و بایزید در آینه مقالات شمس تبریزی

با توجه به شخصیت شگفت انگیز شمس تبریزی و جایگاهی که در عرفان اسلامی دارد، آشنایی با افکار و دیدگاه های او از جهات مختلف حائز اهمیت است. یکی از مواردی که در مقالات شمس برای پژوهندگان تعجب برانگیز است نگاه نقادانه و تعریض گونه او به عارفان بزرگی نظیر بایزید بسطامی و حسین منصور حلاج است. حال با توجه به انتقادها و تعریض های شمس به این عارفان که هر دو جزو اسطوره های عرفانی به حساب می آیند،در این جستار کوشیده ایم تا با بررسی و تحلیل شخصیت این دو در مقالات شمس دلیل این تعریض ها و انتقادها را روشن سازیم و به روش تحلیل محتوا و شیوه کتابخانه ای سیمای بایزید و منصور حلاج را در آینه مقالات شمس به تصویربکشیم. نتایج تحقیق نشان می دهد که شمس نظر مثبتی به عارفان شطح گو نظیر منصورحلاج و بایزید بسطامی نداشته است، جالب این است که معمولاً نام این دو در مقالات شمس با هم ذکر می شود و نقد شمس به آنها بیشتر ناظر به شطحیات آنهاست، زیرا در مواردی که شمس از بایزید بدون در نظر گرفتن شطحیات او صحبت می کند وی را در مقام عارفی بزرگ و گاه صاحب کرامت که به او الهام می شده است می ستاید.

the character of hallaj and bayazid in maghalat-e shams (discourses of shams)

considering the remarkable character of shams-e-tabrizi and his significant role in molavi's spiritual transportation, studying his thoughts is of much importance. one of the surprising affairs for the researchers is the different viewpoint of shams with molavi about great mystics such as bayazid bastami and hosein mansoor hallaj. paying attention to positive viewpoint of molavi towards these two great sufis and the negative and critical opinion of shams towards them is a contradiction that can be justified by studying their figures in shams' point of view. so the writers have tried to survey this matter in maghalat- e-shams with content analytic method. the results of the research show that shams has a negative and critical view towards these great sufis when he talks about their shathyyat (ecstatic statements), but in other situations he admires bayazid bastami as a prominent saint who had heart revelation.he also namers these two mystics together.