گفتمان‌کاوی سطوح شعر محمد زهری بر اساس الگوی تئون ون دایک

ارزیابی سطوح گوناگون گفتمان، امکان دستیابی به برداشتی جدید از آن را فراهم می‌نماید و تعاملات زبان با ساختارهای ایدئولوژیک را کشف می‌کند. تحلیل گفتمان انتقادی این امکان را فراهم می‌آورد که دو عامل ایدئولوژی و قدرت که در فرایند ارتباط زبانی تاثیر مهمی در روساخت و ژرف‌ساخت زبان دارند مورد بررسی قرار گیرد. تئون ون‌دایک (teun van dijk)، ازجمله نظریه‌پردازان این حوزه، تحلیل گفتمان انتقادی را به‌مثابه‌ ابزاری نیرومند برای تحلیل‌های اجتماعی می‌داند. الگوی پیشنهادی وی معیار مناسبی جهت تحلیل شعر اجتماعیسیاسی است که غالبا برپایه‌ برجسته‌سازی نکات مثبتِ «خود» و حاشیه‌رانی نکات منفیِ «دیگری» بنا شده‌است. محمد زُهری (1926-1995م) ازجمله شعرای نوگرای منتسب به شعر اجتماعیسیاسی است که نظام دوقطبی برجسته‌سازی و حاشیه‌رانی، نقش اساسی در شکل‌بندی گفتمان شعر وی دارد. پژوهش حاضر با تکیه بر روش توصیفیتحلیلی به این نتیجه رسید که نظام گفتمانی در ژرف‌ساخت شعر زُهری، بیشتر برپایه‌ برجسته‌سازی نکات مثبت خود و برجسته‌سازی نکات منفی دیگری بنا شده‌است که این برجسته‌سازی‌ها با روساخت‌هایی که شامل معناسازی، ساختار گزاره‌ای، دستور زبان و استدلال است تقویت می‌شود.