بررسی روابط بینامتنی در «مجنون لیلی» احمد شوقی و «لیلی و مجنون» ابوالفرج اصفهانی

اصل داستان لیلی و مجنون از آن عرب‌هاست و افرادی که در این موضوع نگاشتند، اعتمادشان بر روایت اصفهانی است، از جمله ، نمایشنامۀ «مجنون لیلی» احمد شوقی است. پژوهش حاضر از نوع مطالعات تطبیقی و در زمرة روش‌های مقایسه‌ای بینامتنیت بوده و بر آن است تا ضمن بررسی روابط بینامتنی در «مجنون لیلی» و «لیلی و مجنون»، به شیوه‌ای تحلیلی توصیفی، میزان تاثیرگذاری اغانی بر شعر شوقی را نمایان سازد و به این پرسش پاسخ ‌دهد که وجوه بینامتنی، افتراق و میزان تاثیر و نوآوری‌های شوقی نسبت به اصل داستان چقدر است؟ در پاسخ باید گفت که از بررسی رابطۀ بینا‌متنیت دو اثر، همسانی‌هایی به دست آمد؛ از جمله: تناظر شخصیت‌ها، شکل‌گیری ریشه‌های عشق، درون‌مایه مشترک و ساختار مشابه که بیشتر به شکل بینامتنیت غیرصریح و ضمنی و احالی است. نتایج نشانگر آن است که دو شاعر، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی در مضمون و اسلوب داشته‌اند و شوقی از اغانی تاثیرپذیرفته و مواردی را بر آن افزوده یا از آن حذف ‌کرده است. نوآوری‌ها و وفاداری شوقی به داستان بسیار است، اما شوقى گاهی آن‌را با خرافه، گاهی با عشق و گاهی با هر دو آمیخته و از لحاظ شکل، ظاهری غنایی بدان بخشیده است.