ویژگی‌هایِ زنانِ ممدوح در قصاید مدیحه‌سرایان

علی‌رغم پژوهش‌های متعدد برای ترسیم جایگاه زن در ادب فارسی، این گستره همچنان نیاز به کند و کاو بیشتری دارد. بر این اساس در این نوشتار جایگاه و سیمای زن در قصاید مدیحه‌سرایان بررسی شده‌ است. از آنجا که در سنت مدیحه‌سرایی، مدح و نوع اوصاف ممدوح، برآمده از جایگاه خاص اوست، در واقع، نشان دادنِ نوع صفاتی که زنان ممدوح بدان وصف شده‌اند و ذکر علل این توصیفات، هدف از نگارش این مقاله است. برای این منظور ابتدا قصاید 21 شاعرِ سرآمد در قصیده‌سرایی برای یافتن قصاید مستقلِ آنها دربارۀ زنان به شیوه کتابخانه‌ای جستجو شد. از این 21 تن، در اشعار 6 شاعر قصایدی دربارۀ زنان یافت شد که هر یک ابتدا از حیث نوع صفات داده شده به زنان، سپس از جهت ذکر علل مدح آنها فیش‌برداری و بررسی شد. بر طبق بررسی صورت گرفته در این قصاید، ویژگی‌هایی نظیر مستوری و عفاف، که هر یک ناظر به اوصاف باطنی این ممدوحان است، مکرر به آنها نسبت داده شده است. همچنین مهابت و سیّاسی دیگر صفات مهم این ممدوحان است که حاکی از جایگاه سیاسی و اجتماعی آنهاست. طبق سنت مدیحه‌سرایان، عرض حاجت و اظهار تقاضا، در مدح زنان نیز، دلیل و انگیزه‌ای مهم است. از سوی دیگر، ذکر مکرر اوصافی همچون مستوری و عفاف، حاکی از میل به ترسیم سیمای آرمانی از زنان است که در ذکر علل مدحِ آنها ، باید بدان توجه کرد.