تحلیل ارجاعات بینامتنی و فرامتنی در تمثیل‌های صائب

نظریه ارجاع به بررسی روابط و خوانش بینامتنی و فرامتنی در متن‌ها می‌پردازد. این‌ نظریه، آثار ادبی مخاطب را به دیگر متن‌ها و فرامتن‌ها ارجاع می‌دهد و مخاطب می‌تواند براساس آن، متن‌ها را با ارجاع به مصداق‌های عینی و بیرونی، یا با ارجاع به متن‌های دیگر درک و دریافت کند. پژوهش حاضر تمثیل‌های صائب را ازمنظر این نظریه بررسی می‌کند؛ چراکه صائب در هر تمثیلی،‌ مخاطب را به یک متن یا فرامتن ارجاع می‌دهد. نویسندگان سعی کرده‌اند با شیوه توصیفی– تحلیلی به معرفی و تحلیل متن‌ها و فرامتن‌هایی بپردازند که صائب در ساختن تمثیل‌ها از آن‌ها بهره برده‌است. دستاورد این پژوهش بیانگر دو نکته مهم است: اول اینکه تمثیل مبنای ارجاعی دارد؛ یعنی شاعر برای اثبات هر مدعایی خواننده را به یک مثل ارجاع می‌دهد و دیگر اینکه این مثل‌ها براساس ارجاع بینامتنی یا فرامتنی ساخته شده‌اند. قرآن مجید، احادیث، احکام شرعی و سرگذشت انبیاء‌ از مهم‌ترین متن‌ها و اجتماعیات و طبیعت نیز از اصلی‌ترین فرامتن‌هایی هستند که صائب در تمثیل‌‌پردازی از آن‌ها بهره برده‌است. شیوه پژوهش ابتدا جمع‌آوری و دسته‌بندی تمثیل‌های صائب براساس پیش‌زمینه‌های دینی، فکری و فرهنگی بوده‌است؛ سپس این شواهد با توجه به گونه‌های ارجاع درون‌متنی یا برون‌متنی و خوانش محاکاتی یا نشانه‌ای تحلیل و بررسی شده‌اند.