سعدی، شب و بی‌خوابی

بی‌خوابی و شب‌زنده‌داری عاشق راستین، یکی از بن‌مایه‌های شعر عارفانه و عاشقانه است که در دوره‌های مختلف به صورت‌های گوناگون انعکاس یافته است. این مضمون با توجه به روند تدریجی شعر فارسی و مخصوصاً غزل، تحوّل یافته و در غزل‌ سعدی به اوج خود رسیده است. چنان که عاطفۀ اصلی برخی از غزل‌های او را شامل می‌شود و بعضی از غزل‌های او با موضوع شب و بی‌خوابی شروع می‌گردد. نوشتار حاضر با به کارگیری شیوه توصیفی تحلیلی، بسامد مفهوم بی‌خوابی عاشق را در شعر شاعرانی که غزل‌های آنان به طور کامل موجود بوده، در دو دستۀ عاشقانه و عارفانه مورد مطالعه قرار داده و پس از بررسی این مفهوم در غزل‌های سعدی، به بیان انگیزه‌های مهم بی‌قراری و بی‌خوابی سعدی پرداخته است. مضمون بی‌خوابی و شب‌زنده‌داری در غزل‌های سعدی به عنوان یک ویژگی سبکی مطرح است و سبک شخصی وی را در حوزۀ فکری و ادبی به اثبات می‌رسد.