عرب‌گرایی در آثار تاریخی ابن حبیب بغدادی(د.245ﻫ)

ابن حبیب مورخ نیمهٔ نخست قرن سوم هجری گاه با گردآوری آثار دیگران در مجموعه‌ای واحد و گاه با تالیف تک‌نگاشت‌هایی نوآورانه آثاری در تاریخ عرب عصر جاهلی و سده‌های نخستین هجری پدید آورده است. تالیفات ابن حبیب به سبب احتوا بر انبوهی از مواد و مطالب در تاریخ فرهنگی و اجتماعی عرب، که غالبا نیز در منابع دیگر یافت نمی‌شود، درخور توجه‌اند و بررسی داده‌های وی برای شناخت مطابق با واقع از فضای فکری و فرهنگی عصر نخست عباسیان، ضرورت دارد. تحلیل آثار ابن حبیب به سبب ایجاز داده‌ها، به ویژه عرضۀ صرف نام شماری از افراد در موضوعات متنوع بسیار دشوار است؛ بدین روی این پژوهش برآن است که بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای و روش تاریخی با روی‌کرد توصیفی تحلیلی، با مقایسهٔ داده‌های ابن حبیب با تالیفات و تک‌نگاشت‌های مشایخ و مورخان هم‌عصرش دریابد که چرا ابن حبیب که خود در زمرهٔ موالی است در صدد برآمده تا آثاری با محوریت عرب در جاهلیت و اسلام تدوین نماید؟ یافته‌هاحاکی از آن است که ابن حبیب در پاسخ به مسائل مورد مناقشه در احکام عرفی و فقهی زمانه‌اش به تالیف چنین آثاری همت گماشته است؛ افزون بر این او از مطاعن شعوبیه و نیز نظرات مسیحیان در تشکیک عقاید مسلمانان غافل نبوده و در دفاع از منزلت عرب و مقابله با شبهات مسیحیان پیرامون اسلام، شواهدی از تاریخ و فرهنگ عرب در جاهلیت و صدر اسلام عرضه کرده است.

arabism in the historical works of ibn ḥabīb baḡdādī (245 ah)

ibn ḥabīb, a historian of the first half of the third century of the hiǰrī, sometimes by collecting the works of others in a single collection and sometimes by composing innovative monographs, created works in the arab history of the ǰāhilī era and the first centuries of the hiǰrī .ibn ḥabīb ’s writings are worthy of attention due to the fact that they contain a lot of material and content on the cultural and social history of ᵓarabs, which are often not found in other sources, and examining his data is necessary to know the intellectual and cultural space of the first ᵓabbāsīd era. analyzing ibn ḥabīb ’s works is very difficult due to the brevity of the data, especially the supply of just a few names of people in various subjects; therefore, this research aims to find out, based on library studies and historical method with a descriptive-analytical approach, by comparing ibn ḥabīb ’s data with the writings and monographs of his contemporaries and historians, why ibn ḥabīb, who himself is a follower, tried to create works with ᵓarab centrality in ǰāhilīya and islām? the findings indicate that ibn ḥabīb, in response to the disputed issues in the customary and jurisprudential rulings of her time, devoted herself to authoring such works;in addition to this, he was not oblivious to the criticisms of šᵓubī and the opinions of christians in questioning the beliefs of muslims, and in defense of the dignity of ᵓarabs and confronting the doubts of christians about islām, he presented evidence of the history and culture of ᵓarabs in ǰāhilīya and early islām.