پژوهشی بر سیر تحول ضرب درهم‌های عرب-ساسانی، نخستین سکه‌های جهان اسلام

اعراب در زمان جاهلیت و چه در صدر اسلام از فنون ضرب سکه اطلاعی نداشتند، اما به مناسبت تجارت و موقعیت تجاری شهر مکه، سکه را در نظام اقتصادی خود پذیرفته بودند و از درهم‌های نقره ساسانی، سلیدوس‌های طلا و فلیس‌های مسین بیزانسی استفاده می‌کردند؛ تا اینکه با گشایش سرزمین‌های ایران و بخش‌های از امپراطوری بیزانس، به فناوری ضرب سکه نیز دست یافتند و به واسطۀ مردمان آن سرزمین‌ها به ضرب سکه پرداختند. امروزه نخستین درهم‌های اسلامی را عربساسانی نام گذارده‌اند که از منظر پژوهش جایگاه بالایی دارد. سکه‌شناسی سکه‌های عربساسانی، می‌تواند نقطۀ عطفی در سکه‌شناسی سکه‌های ساسانی و اسلامی باشد که با مطالعه آنها اطلاعات بسیاری در مورد روند فتوحات، فاتحان و حکمرانان، جغرافیای سیاسی و اداری، و ... به دست می‌آید؛ اما مساله کانونی این پژوهش، مطالعۀ سیر تحولی ضرب این سکه‌ها از آغازین لحظه‌ها تا واپسین روزها بوده است که با بررسی دقیق ویژگی‌های این سکه‌ها مانند نوع خط به کار برده شده، نقوش، تاریخ‌ها، ضرابخانه‌ها، و نام حاکمان صاحب سکه صورت می‌پذیرد. در نتیجه مشخص گشت که در بدو گشایش ایران، سکه‌هایی با تاریخ آخرین سال حکومت یزدگردسوم ساسانی، یعنی سال بیست یزدگردی (31ه.ق.)، عینا به ضرب رسیده است و پس از آن عبارت‌های کوفی پیرامون آن اضافه گشته است؛ پس از مدتی نیز نام خسرو بر جای یزدگرد نقش می‌بندد. نخستین سکه‌ها با نام حاکمان عرب، در زمان عبدالله‌بن‌عامر، پس از آن معاویه‌بن‌ابی‌سفیان و دیگر حاکمان به خط پهلوی (و برخی کوفی) ضرب گردید. در این سکه‌ها همچنان نقوش به مانند سکه‌های ساسانی بوده، اما در مواردی ویژه، همانند برخی از سکه‌های عبدالعزیزبن‌عبدالله‌بن‌عامر، عبدالملک‌بن‌مروان، بشربن‌مروان، و یزیدبن‌مهلب تغییر و نوآوری در پشت سکه‌ها دیده می‌شود. مدتی پس از روی کار آمدن عبدالملک‌بن‌مروان سیاست‌های مالی جدیدی اعمال شد و سکه‌های با وزن و شکل جدید، ضرب گردید. اما همچنان سکه‌های عربساسانی در چرخه اقتصادی استفاده می‌شد

Research on the Development of Minting of Arab-Sassanid Dirhams, the First Coins of the Islamic World

Arabs did not know the techniques of coin minting at the time of Jahiliyah and at the beginning of Islam, but they accepted the coin in their economic system due to the trade and business position of the city of Mecca, And used the Sassanid silver dirhams, gold solidus and Byzantine copper follies Until the conquest of the lands of Iran and parts of the Byzantine Empire, they also acquired coin minting technology and minted coins by the peoples of those lands. Today, the first Islamic dirhams have been named ArabSassanid, which has a high status in terms of research. The numismatics of ArabSassanid coins can be a turning point in the coinage of Sassanid and Islamic coins, which, with their study, a lot of information about the process of conquests, conquerors and rulers, political and administrative geography, and … will be gained. But the focal point of this study was to study the evolution of minting these coins from the early moments to the last days, by carefully examining the characteristics of these coins, such as the type of scripts, motifs, dates, mint names and the names of the rulers. As a result, it became clear that at the beginning of the conquest of Iran, some coins were minted with the date of last year of Yazdgird III the last Sasanian king, 20 Yazdgirdi (AH 31). After that, the Kufic phraseswere added around it; after some time, Yazdgird’s name changed to Khosrow’s name. The firstcoins with Arabic names were minted, during the reign of Abdullah ibn Amir, Muawiyah bin AbiSufyan and other rulers in Pahlaviscripts (some in Kufic scripts).In these coins, the motifs were still like Sassanid coins,