بررسی شخصیت حمزه سیدالشهدا در شعر فارسی

حضرت حمزه(ع)، سیدالشهدا، عموی نبی مکرم(ص)، یکی از شخصیت های مهم صدر اسلام است که با وجود دلاوری ها و جان فشانی های بسیار، آن گونه که شایستۀ مقام اوست، جایگاه رفیعش در شعر فارسی انعکاس نیافت. از میان خیل انبوه شاعران فارسی گو، گروهی تنها به شجاعت حضرتش توجه کرده اند و برخی نیز ، تنها از نظرگاه عرفانی به موضوع شهادت جانسوز ایشان نگریسته اند. این جستار برآن است ضمن بررسی جایگاه حضرت حمزه از دیدگاه های گوناگون در شعر شاعران فارسی زبان، ابعاد عرفانی شخصیت ایشان را از منظر دو شاعر عارف، سنایی غزنوی(470- 529 ه.ق) و مولوی (604-672 ه. قب)، واکاوی کند. دستاورد پژوهش آن است که  سنایی  در حدیقه و دیوان اشعار خود و مولوی در دیوان شمس و مثنوی معنوی،  در مقایسه با دیگر شاعران، بیشترین اشارات را به حضرت حمزه (ع) دارند. سنایی ضمن آنکه واقعۀ جانسوز شهادت حضرت حمزه  را با بیانی حسرت‌آلود و عاطفی بیان می کند، شرط پذیرش نماز را به تاسی از حضرت حمزه ، بریدن از خود و تمام تعلقات دنیوی می داند. در جهان‌بینی عرفانی مولانا ، توجه به واقعۀ شهادت حضرت حمزه، راهی است برای بیان مسائلی همچون اهمیت فنای صوفیانه، موت اختیاری و مرجّح دانستن عشق بر شجاعت.

A study of the character of Hamzeh Seyed Al-Shuhada in Persian poetry

Hazrat Hamza (AS), Sayyid alShuhada, uncle of the Holy Prophet (PBUH), is one of the most important personalities of the beginning of Islam that despite his many heroic deeds and sacrifices, his high position in Persian poetry was not reflected as he deserves. Of the many Persianspeaking poets, only a few have paid attention to his courage and Only a few poets have looked at the subject of his martyrdom from a mystical point of view. This article aims to examine the position of Hazrat Hamza from different perspectives in the poetry of Persian language poets, also investigate the mystical dimensions of his personality from the perspective of two mystic poets, Sanai Ghaznavi (470529 AH) and Rumi (604672 AH). Sanai, while expressing the tragic event of the martyrdom of Hazrat Hamza with a regretful and emotional expression, considers the condition of accepting the prayer as the following of Hazrat Hamza, cutting themselves off and all worldly belongings. In Rumi’s mystical worldview, paying attention to the fact of the martyrdom of Hazrat Hamza is a way to express issues such as the importance of Sufi annihilation, voluntary death, and preferring love over courage.