انعکاس‌ و مقایسه‌ مولفه‌های هویّت شیعی در محتوای سیره‌ها و رساله‌های تاریخی اسماعیلی دوران فاطمیان

فاطمیان، ‌ازدولت‌های بزرگ شیعی‌است که در اواخر قرن سوم هجری در شمال آفریقا شکل‌گرفت، این‌دولت در گسترش فرهنگ و تمدن‌اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مولفه‌های هویّت شیعه در مغرب ومصر، نقش غیرقابل انکاری ایفا کرد. یکی از راه‌های، پی‌بردن به میزان توجه به مولفه‌های هویّت شیعی این دولت، بررسی محتوایی منابع اصلی تاریخی است که در آن زمان به نگارش درآمده است. درمیان منابع تاریخی اسماعیلی فاطمیان‌، سیره‌ها و رساله‌ها دارای اهمّیّت زیادی است و از منابع اصلی به شمار می‌روند.مسئله‌ اصلی پژوهش پاسخ به این سوال بوده است: در محتوای سیره‌هاورساله‌های نگاشته شده در دولت فاطمیان به چه میزان مولفه‌های هویّت شیعه انعکاس داشته‌است؟پژوهش حاضر با هدف توصیف انعکاس مولفه‌ها و نمادهای مرتبط با هویّت شیعی در محتوای سیره‌ها و رساله‌های دوران فاطمیان انجام شده‌است. بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا،(سه سیره و دو رساله)، مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفته‌است. بر اساس یافته پژوهش، مولفه‌های هویّت شیعی فاطمیان در محتوای همه‌ سیره‌ها و رساله‌های بررسی شده بطور یکسان و به میزان زیادی مورد توجه و تکرار قرار نگرفته‌اند و فقط در برخی از این کتب مانند؛ مجموع رسایل کرمانی و سیره ابن جوذر، این مولفه‌ها انعکاس بیشتری داشته‌اند. بیشترین میزان تکرار و بازتاب، مربوط به مولفه‌های مانند: امام‌علی(ع)، امام‌حسن(ع)، امام‌حسین(ع)، فاطمه‌الزهرا(س)، اهل بیت(ع) و کمترین میزان تکرار و انعکاس به مولفه‌های‌ مانند: اربعین، نیمه‌ شعبان، مدارس‌شیعی، مساجد‌شیعی، شاعران‌شیعی، رجال‌شیعی، وکلای‌شیعی، سکه‌های‌شیعی، کتب اربعه، صحیفه‌ سجادیه، مکاتب‌شیعی‌و ...، معطوف بوده است.

aReflection and comparison between the components of Shiite identity in the historical Ismaili Sira (biographies) and writings of the Fatimid period

The Fatimids are one of the great Shiite states that formed in North Africa in the late third century AH. This state played an undeniable role in the spread of Islamic culture and civilization, Shiite teachings, revealing the manifestations and components of Shiite identity in the Maghreb and Egypt. One way to find out how much attention is paid to the components of the Shiite identity in this government is to examine the content of the main historical sources that were written at that time. Among the Fatimid Ismaili historical sources, Sira and writings are very important and are among the main sources. The main research question is the answer to this question: How much the components of the Shiite identity reflected in the Sira and writings in the Fatimid state? The aim of this study is to describe the reflection of components and symbols related to Shiite identity in the Fatimid biographies and writings. For this purpose, using the method of content analysis, three Sira and two writings have been analyzed. According to the research findings, the components of the Fatimid Shiite identity in all studied Sira and writings have not been considered and repeated in the same way and to a large extent and only in some of these books, such as: Kermani’s writings and Ibn Jawzar’s Sira, these components have been more reflected. The highest rate of repetition and reflection is related to components such as: Imam Ali, Imam Hassan, Imam ‌ Hussein, Fatemeh Zahra , Ahl alBayt (PBUT) and the lowest rate is related to components such as: Arbaeen, Nimeh Sha’ban, Shiite schools, Shiite mosques , Shiite poets, Shiite Rijal, Shiite lawyers, Shiite coins, Four books, Sahifa Sajjadieh, Shiite schools, etc.