تحلیل و بررسی اندیشه‌های محمدحسن خان اعتمادالسلطنه(بر اساس کتاب روزنامه خاطراتِ او)

محمد حسن خان اعتمادالسلطنه، یکی از تاریخ‌ نگاران عصر قاجار است. او چون به دربار شاه راه داشت، نکته‌های قابل توجهی از زندگی رجال، وضع اجتماعی، زدوبندهای سیاسی و مسائل پشت پرده را در کتابی به نام روزنامه خاطرات آورده است. از آنجا که تردید است در اینکه سایر آثار موسوم به او نوشته خود او باشند، بنابراین در این مقاله، برای شناخت اندیشه های اعتمادالسطنه، روزنامه خاطرات که نوشته اوست، مورد توجه قرار دارد.یافته های این پژوهش، بر اساس روش تاریخی و توصیف و تحلیل اندیشه های اعتمادالسلطنه در کتاب روزنامه خاطرات به دست آمده و حاکی از آن است که او با وجود آشنایی با تمدن غرب و رواج روشنگری در ایران، در زمینه اندیشه اجتماعی، دیدگاهی سنّتی داشته است؛ به‌طوری که اندیشه های وی در مورد شاه، این بود که او سایه خداوند بر روی زمین است. اعتمادالسلطنه، در زمینه سیاسی، مخالف هرگونه دگرگونی و تغییر است و هرنوع اصلاحی را در چارچوب حفظ وضع موجود می داند. افکار سیاسی او در زمینه قانون، حکومت استبدادی، حکومت مذهبی و اعطای آزادی به مردم، از جمله نمونه هایی است که او در آنها این اندیشه خود را نشان می دهد. از طرفی، اندیشه‌های وی در حیطه اقتصاد نیز به افزایش ثروت، درآمدزایی، صرفه‌جویی و عدم خروج سرمایه از مملکت منجر شد که در این مقاله، به تحلیل و تبیین این موارد می‌پردازیم.

Analysis and study of the ideas of Mohammad Hassan Khan EtemadalSaltana(Based on his book: Memories journal)

Mohammad Hassan khan EtemadalSaltane is one of the historians of the Qajar era. Whereas he was in shah court, he has gathered significant points of politician’s life, social situation, political jobberies and hidden issues in a book as the name Memories journal. whereas it is doubtful whether other works called by him are his own writings or not, in this article, to identify the thoughts of EtemadalSaltana, Memories journal is considered.The findings of this study are based on the historical method and the description and analysis of EtemadalSaltana’s ideas in the book of Memories journal and indicate that despite his familiarity with Western civilization and the prevalence of Enlightenment in Iran, in the field of social thought, he has a traditional viewpoint. As his thought on the king was that Shah is the shadow of God on earth. EtemadalSaltana, in the political field, disagree any change and considers any reform as maintaining the present situation. His political views on the law, dictatorial rule, religious rule, and the granting of liberty to the people are some of the examples in which he expresses this idea. On the other hand, his ideas in the field of economics also led to an increase in wealth, income, savings and no outflow of capital from the country, which in this article, we will analyze and explain these cases.