روش شناسی تاریخ نگاری مسعودی در کتاب التنبیه و الاِشراف

هدف اصلی این نوشتار، بررسی روش‌شناسی تاریخ‌نگاری مسعودی در کتاب التنبیه و الاشراف است. این روش‌شناسی، ما را با یکی از الگوهای تاریخ‌نگاری که همانا ترکیب روش موضوعی با روش سال به سال(حولیات)، انتخاب روش مشاهده و تجربه مستقیم و اختصارنویسی در تاریخ‌نویسی است، آشنا می‌سازد. مسعودی، اولین مورخ اسلامی است که ظهور تفکر انتقادی را در تاریخ‌نگاری اسلامی بنیان نهاد. اصولا تاریخ‌نگاری مسلمانان تا قبل از ظهور او، از ضعف گفتمان انتقادی رنج می‌برد. نوع نگرش مسعودی به منابع تاریخ‌نگاری‌اش، در دو اثر ارزشمند و به جامانده از وی یعنی مروج الذهب و التنبیه و الاشراف، سرآغاز فصل جدیدی در تاریخ‌نگاری اسلامی شد و بعدها ابن‌خلدون، نه تنها به این روش، پای‌بند بود بلکه آن را به درجه اعلایی رساند. در نگارش کتاب التنبیه و الاشراف، اوضاع اجتماعی، سیاسی و فرهنگی عصری که مسعودی در آن می‌زیست، تاثیرگذار بوده، اما شرط تام به شمار نیامده، در کنار این عامل، ذوق و قریحه نویسنده، و ذهن خلّاق وی نیز، نقشی اساسی را داشته است.