جریان‌های فکری سیاسی مسلمانان در سال‌های پایانی عصر رسول‌خدا(ص) با تاکید بر مسئله جانشینی

دقت در حوادثِ روی‌داده در امر جانشینی رسول‌خدا(ص)، این مسئله را به ذهن متبادر می‌سازد که گروه‌هایی در آن جامعه چشم به این مقام داشته‌اند. هرچند پیامبر(ص) جانشین خویش را برگزیده و به مسلمانان معرفی کرده بود، اما برخی باورها و آموزه‌های جامعه آن روز حجاز، این مسئله را برنمی‌تافت. جستار پیش‌ رو، تلاش دارد تا با رصد و تحلیل داده های تاریخی در منابع کتابخانه‌ای، جریان‌هایی را که به جانشینی حضرت محمد(ص) چشم داشتند، شناسایی گردند. در ضمن، از اندیشه هایی که این جریان‌ها را از یکدیگر متمایز می‌ساخت نیز غفلت نشده است. آموزه‌هایی مانند کِبَر سن و خون‌خواهی، در کنار رقابت‌های قبیله‌ای، حسادت و نگاه سیاسی و التقاطی به رسالت پیامبر(ص)، جریان‌های متمایزی را در جامعه نبوی ایجاد کرده بود که جریان‌های علوی، قریش شریف، مهاجرانِ قریش اوّلیه و انصار، از جمله آن‌ها هستند.