درآمدی بر دیدگاه‌ها، روش‌شناسی و آثار تاریخی ملا عبدالکریم مدرّس

در شکل‌گیری و رشد تاریخ‌نگاری اسلامی، دانشمندان بسیاری از ملل مختلف جهان اسلام نقش داشته‌اند. برخی از آن‌ها، علاوه بر استفاده از زبان معیار عربی، زبان قوم خود را نیز در نگارش آثار تاریخی به‌کار برده‌‌اند. در کردستان، به عنوان یکی از حوزه‌های جغرافیایی جهان اسلام، تاریخ‌نگاری کُردی با تاخر زمانی شکل گرفت و عمدتاً با ورود امیرزادگان و نویسندگان درباری آغاز شد. عالمان دینی کردستان نیز در کنار فعالیت‌های فرهنگی‌شان، به نگارش آثاری در زمینه تاریخ کُرد و کردستان پرداختند. ملا عبدالکریم مدرّس (19052005میلادی)، از جمله این دانشمندان است که در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی و تاریخ، آثار گوناگونی به زبان‌های: عربی، فارسی و کُردی پدید آورده است. با توجه به اهمیت بررسی‌های علمی در زمینه‌ تاریخ‌نگاری اسلامی، پژوهش پیش رو در نظر دارد به مطالعه‌ دیدگاه‌ها، روش‌شناسی و آثار تاریخی ملا عبدالکریم مدرّس بپردازد. روش این پژوهش در گردآوری داده‌ها، مطالعه‌ کتابخانه‌ای، در معرفی آثار تاریخی مدرّس، توصیفی و در بررسی روش‌شناسی او، تحلیلی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مدرّس مانند سایر دانشمندان اسلامی، عبرت‌انگیزی را فایده‌ عمده‌ تاریخ می‌داند. بر اساس نتایج پژوهش، ناآشنایی با روش نوین تاریخ‌نگاری، اندیشه‌ تبلیغی در پس آثار تاریخی، اعتماد بر منابع معتبر و داده‌های تاریخی معتمد، گنجاندن متن نامه‌ها در گزارش‌های تاریخی، به‌کاربردن واژگان و اصطلاحات عربی و فارسی، جانب‌داری از مشایخ نقشبندی هورامان و حضور در متن گزارش‌ها، از جمله ویژگی‌های بارز سبک مدرّس در تدوین و نگارش آثار تاریخی، و عواملی چون اوضاع سیاسی عراق و نیاز کُردها به هویت‌پروری، میل به شناساندن خدمات دانشمندان کردستان به جهان اسلام و تبلیغ اسلام در کردستان در چهارچوب زنده‌کردن نام دانشمندان کُرد، شماری از دلایل اصلی گرایش او به تاریخ‌نگاری هستند.